Adil bir vergi düzeni ,vergi adaleti veya vergilemede adalet üzerine yapılan çalışmalar, üzerinde en çok tartışılan kavramlardır. Vergi adaletinin temel amacı, vergi yükünün bireyler arasında eşit bir şekilde dağıtılmasını sağlamaktır. Vergide adaletin sağlanması gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkelerin temel hedefidir.
Türkiye’de öyle çok sorunla karşı karşıyayız ki kimi ekonomik güçlükleri, hayat pahalılığını, işsizliği, yüksek enflasyonu, döviz kurunu, kimileri de iç ve dış terör tehdidini, yargı bağımsızlığının ve hukukun üstünlüğü ilkesinin ortadan kalktığını filan söyleyebilir. Hatta kimisi de “Bilimsel özgürlük ve üniversite özerkliğinden, ilkokul düzeyindeki eğitimin bile yetersizliğinden, kalitesizliğinden” yakınabilir. Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye içinde sağlam bir mali sistemi oluşturmak, bunun sonucu genel ekonomi ve makro düzeyde toplum refahının artışına katkıya dönüştürmek büyük önem taşıyor.
Vergi adaleti, herkesin ödeme gücüne göre adil vergi payını ödediği, vergilendirme sisteminde adalet ve eşitlik kavramını ifade etse de; günümüzde vergi yükünün, gelir düzeylerine veya servetlerine bakılmaksızın bireyler ve işletmeler arasında adil bir şekilde dağıtılmağı gerçeğini gözler önüne sermektedir.
Vergi adaleti, vergi politikalarının ve düzenlemelerinin şeffaf ve hesap verebilir olmasının yanı sıra adil ve herkesin erişebileceği açık kurallar ve belirli prosedürlerle yapılmalıdır. Ayrıca, vergi sisteminin sosyal hizmetler, altyapı ve diğer kamu malları için kaynak sağlayarak eşitsizliği azaltacak ve yoksulluğu ele alacak şekilde tasarlanmasını da gerektirmektedir.
Vergi adaleti ayrıca, vergi cennetlerine baskı yapmak ve uyumsuzluk için daha katı cezalar uygulamak gibi vergi kaçakçılığını ve vergiden kaçınmayı önleyici tedbirleri de içermeli; böylelikle herkesin vergiler yoluyla topluma katkıda bulunduğu ve kamu kaynaklarının tüm vatandaşların yararına kullanıldığı bir sistemin oluşturulması hedeflenmelidir.
Türkiye’de her ne kadar Anayasanın adalet ölçüsü mali güç olsa da, 2006-2016 yılları arasında vergi yapısı incelendiğinde vergilemede adaleti sağlamada mali güç yaklaşımının dikkate alınmadığı görülmektedir. Bu bağlamda Türk vergi yapısının vergi adaletini sağlayamadığı da görülmektedir.
Türkiye’de mali güç yaklaşımı vergilemede adaletin ve eşitliğin en temel göstergesidir. Nitekim Anayasanın 73. maddesi de mali güç yaklaşımını benimsemiştir. Türkiye’de mali güç anlayışı doğrultusunda vergilemede adaletin ne derece sağlandığını tespit etmek önemli. Bu bağlamda vergi gelirlerine ilişkin veriler göz önünde bulundurularak Türkiye’nin dolaylı-dolaysız vergileme tercihi, gelir, servet ve tüketim vergilerinin gelişimi, çıkartılan vergi afları, uzlaşma sonuçları ve kayıt dışı ekonominin boyutu da önemli yer işgal ediyor.
Son günlerde Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yeni vergi paketinin yakın zamanda TBMM’ye sunulacağını açıkladı. Şimşek’in vergi paketinde neler var?
"-Bizim KDV ya da diğer vergileri artırma gibi bir planımız yok ama bir takım muafiyet ve istisnaları gözden geçirmeye devam edeceğiz !
-Geçiş döneminden dezenflasyon dönemine girmek üzereyiz !
-Merkez Bankamıza dezenflasyon sürecinde destek olmamız lazım!
-Vergi muafiyet ve istisnaların gözden geçirilmesi çalışması tamamlandı gibi; yakında, kamuoyu ile paylaşmayı planlıyoruz!
-Altınla ilgili uygulamaya koyduğumuz kota ve tedbirler geçici, ama ara dönemde gerekirse bu kotayı ve ilave tedbirleri tereddütsüz ortaya koyacağız !
-Tabii ki sektörün şikayetleri olacak ama bizim için önemli olan sürdürülebilir cari açık !
-Küresel kaynağa erişmemiz Türkiye açısından önemli; ciddi kaynak girdi, girmeye devam edecek !
-KKM'den ciddi çıkış var, piyasayı bozmadan bu çıkışı devam ettireceğiz !
-Finans sektörü zor bir yıl geçiriyor, öz sermaye kârlılığı enflasyonun altında onun da farkındayım ama bu geçiş döneminde herkesin fedakârlık yapması lazım !
-Programımızın çerçevesi geçici sermaye akımlarına dayalı bir program değil!
-Bizim bir kur hedefimiz de yok.!" diye ifade eden Şimşek’in bu başlıkları Türkiye’de izlenen vergi politikalarında ve uygulamalarında vergilemede adalet ilkesinin etkinliğini ortaya koyar mı sizce?
Vergi paketinde KDV,ÖTV, gelir ve kurumlar vergisi,yurtdışına çıkış harcı ile birçok alanda yapılacak düzenlemelerle vatandaşın cebine göz diken vergi artışları ve yeni cezalarla vergi adaleti sağlanır mı sizce?
