Geçmişte meydana gelen büyük salgınların dünya tarihi üzerindeki etkilerini ele alan son yazımızda, 16. yüzyılda o zamana kadar bilinmediği için yerli halkın bağışıklık kazanmadığı çiçek salgınının İspanyol ve Portekizli fatihlerin Orta ve Güney Amerika'yı ele geçirmelerini nasıl kolaylaştırdığını görmüştük...
Bugün de Birinci Dünya Savaşı yıllarında Avrupa ve Anadolu coğrafyasını etkileyen İspanyol gribinin yarattığı sonuçlar üzerinde duracağız.
***
Burada dikkat çekici olan ilk nokta, Birinci Dünya Savaşı üzerine yazılan tarih kitaplarında bu konunun üzerinde fazla durulmamasıdır...
Oysa, 1918 kış aylarında başladıktan sonra iki yıl boyunca etkili olan ve İspanyol gribi olarak adlandırılan salgın, resmi rakamlara göre 500 milyon kişiyi etkilemiş ve 40 milyon ila 70 milyon arasında insanın ölümüne neden olmuştur...
Rakamların belirsizliği, savaş sırasındaki kayıpların ne kadarının salgın hastalıklardan, dolayısıyla 'İspanyol gribinden' meydana gelmiş olduğunun belirlenememiş olmasından kaynaklanmaktadır.
***
Yapılan tahminlere göre, Birinci Dünya Savaşında çatışmalarda ölen askerlerin sayısı 9-10 milyon arasındadır...
Bu savaşın sivillerin de yığınlar halinde ölümüne yol açan ilk savaştır... Çatışmalardan etkilenen siviller de dahil edildiğinde savaşta ölenlerin sayısı 16 milyon ile 19 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir...
İspanyol gribinin yol açtığı ölüm sayısı her halûkarda silahlı çatışmalarda ölenlerin sayısının iki katından fazladır.
***
Bu gerçeğe karşın salgın konusunun askeri tarihlerde yeterince yer almamış olması dikkat çekicidir...
Bunun nedeni, büyük ihtimalle, savaş sırasında başlamış olan salgının, savaş sonrasında da Fransa, Birleşik Krallık, Almanya, Birleşik Devletler başta olmak üzere savaşa katılan tüm devletleri etkilemeye devam etmesi ve bu moral bozucu durumun üzerinde kimsenin fazla durmak istememesidir...
Sonuç olarak, günümüzde koronavirüs salgını sonrasında olduğu gibi siyasal suçlamalar ve propaganda savaşlarına neden olabilecek bu salgın, savaş sırasında ve sonrasında yaptığı tahribat ve yol açtığı tüm sonuçlarla birlikte adeta görmezden gelinmiştir.
***
Salgının 'İspanyol gribi' olarak adlandırılması bile, bu tür kaygıların işin başından bu yana etkili olduğunu göstermektedir...
Salgın, aslında ABD ordusu içinde başlamış, daha sonra çatışmaya taraf olan diğer devletlerin askerleri arasında hızla yayılmış, ancak tüm bu devletler tarafından sıradan bir nezle ya da grip salgını olarak gösterilmiştir... Hastalığın aslında nezle ya da grip olmadığını ilk kez resmen kabul eden ve ölüm raporlarında bu gerçeği belgeleyen devlet, savaşa katılmayan İspanya olmuştur...
Ve sırf bu nedenle salgın hastalık 'İspanyol gribi' olarak adlandırılmıştır...
Günümüzde koronavirüsün ilk olarak hangi ülkeyi etkilediği tartışmasının giderek şiddetlenmesi ve özellikle ABD Başkanı Trump'ın virüsün 'Covid' ya da 'koronavirüs' olarak değil de 'Çin virüsü' olarak adlandırılması için gösterdiği çabalar, hastalığın kaynağı olarak suçlanma kaygısının bugün de devam ettiğini göstermesi açısından ilginçtir.
***
'Koruyucu Tıp ve Hijyen' adlı bilimsel derginin 2020 Nisan sayısında yayımlanan bir araştırma, 1918 yılının Mart ayında baş gösteren salgının ilk altı ay içinde ciddiyetinin tam anlaşılamadığını ve bu nedenle hızla bir 'pandemi' halini aldığını göstermektedir...
Aslında günümüzün koronavirüsü ile akraba olduğu tahmin edilen virüs, üç dalga halinde yayılmış ve özellikle genç nüfus üzerinde etkili olmuştur...
Genç nüfusun hastalıktan daha fazla etkilenmesinin sebebi, muhtemelen, o yıllarda gençlerin önemli bir bölümünün hastalığın yayılması için 'ideal' bir ortam sağlayan askeri birlikler içinde toplanmış olmasıdır.
***
Salgın, 1918'den itibaren Osmanlı topraklarında da yayılmış ve ülkemizde o zamanlar 'İspanyol Nezlesi' olarak adlandırılmıştır...
Salgının bir nezle olarak gösterilmesi nedeniyle hastalığın Osmanlı topraklarında yaşayan insanlar ve askerler arasında yol açtığı can kaybı bilinmemektedir...
Bu konuyla ilgili bazı bilgilere bir sonraki yazımızda yer vereceğiz.
