Yazı dizimizi bugünkü son bölümüne gelmeden önceki bölümden bir hatırlatma yaparak başlayalım. Dünya ölçeğinde faaliyet gösteren Vergi Adalet Ağı (Tax Justice Network) isimli sivil toplum örgütünün Türkiye’den vergi cenneti bölgelerine ne boyutta bir kaynak aktarımı yapıldığını anlatan 2023 Vergi Adalet Durumu (State of Tax Justice 2023) raporu önemli verileri gözler önüne seriyor.

Buna göre Türkiye’den sadece 2023 yılında aktarılan paralardan doğan vergi kaybı 1 milyar 182 milyon dolar, Off-shore’da tutulan küresel servet içinde Türk vatandaşlarının payı binde 23 olurken, off-shore’da tuttukları miktar ise 26.5 milyar doları buluyor.

Raporda, uluslararası vergi kayıp ve kaçağına en çok çanak tutan ülkelerin başında; İngiltere, Hollanda, Lüksemburg ve İsviçre’nin geldiği tespiti yapılıyor. İngiltere, Lüksemburg, Hollanda ve İsviçre’den oluşan dörtlü grup küresel vergi kayıp ve kaçaklarının yarısında rol oynuyor.

Anormal banka mevduatı

Rapora göre anormal banka mevduatına sahip 15 ülke, tutar büyüklüğü itibari ile Cayman Adaları, İngiltere, ABD, Lüksemburg, İrlanda, Hollanda, İngiliz Virjin Adaları, İtalya, Fransa, Hong Kong, Bermuda, Singapur, Panama, İsviçre ve Belçika şeklinde sıralanıyor.

Vergi cennetleri ve finansal bilgilerin gizliliğine ilişkin küresel soruna en çok sebep olan 15 ülke ise önem sırasına göre; İngiltere, Hollanda, Cayman Adaları, Suudi Arabistan, Lüksemburg, Bermuda, ABD, Singapur, İrlanda, Hong Kong, İsviçre, Kanada, İngiliz Virjin Adaları, Güney Kore ve Porto Riko şeklinde sıralanıyor. Bu iki liste incelendiğinde ayrıca neredeyse aynı devletlerin her iki yerde yer aldığı görülüyor.

Türkiye’nin vergi kaybı

Türkiye’nin çok uluslu işletmelerin kurumlar vergisi mevzuatını suiistimal etmeleri nedeniyle maruz kaldığı kâr aktarımı ve vergi kaybı da raporda tablo haline dönüştürüldü. Raporda her ne kadar kurumlar vergisinin suiistimali olarak geçse de en önemli vergi kayıp ve kaçaklarının bu işletmelerin vergi planlamasından kaynaklandığı vurgulanıyor.

Türkiye’den çıkan kâr tutarı

Kurumlar vergisinin suiistimali yoluyla vergi kaybı tutarı

Kurumlar vergisinin suiistimali yoluyla vergi kaybının milli gelire oranı (%)

3.5 milyar dolar

781,4 milyon dolar

%0,1

Raporda “offshore” kavramı ile de vergi cennetleri ve haksız vergi rekabeti uygulayan ülke ve hükümranlık alanları anlatılmak isteniyor. Bu kapsamda Türkiye’nin küresel offshore faaliyetlerinden doğan vergi kaybı tabloda şöyle belirtiliyor:

Offshore’da tutulan küresel servet içinde Türk vatandaşlarının payı (%)

Türk vatandaşlarının offshore’daki servet tutarı

Türk Vatandaşlarının offshore’daki servetlerinin Milli Gelire oranı (%)

Türk Vatandaşlarının offshore’daki servetleri nedeniyle vergi kaybı tutarı

%0,23

22,9 milyar dolar

%3

400,7 milyon dolar

Bu iki veri incelendiğinde Türkiye’nin küresel ölçekte çok uluslu işletmelerin vergi planlaması faaliyetlerinden ciddi kayıplarının olduğuna işaret ediliyor. Aynı şekilde Türk vatandaşlarının da vergi cennetleri ile haksız vergi rekabeti uygulayan ülkelerde tuttukları fonlar nedeniyle vergi kaybına uğradığına vurgu yapılıyor. Vergi geliri kayıp toplamı yukarıdaki tablolardan hareketle 2023 yılı için (781,4 +400,7) 1.182 milyon doları buluyor. Bu tutar Türkiye bütçe büyükleri dikkate alındığında ne kadar önemli olduğu ortaya çıkıyor.

Türkiye 4 ülke ile anlaşmalarını gözden geçirmeli

Raporda Türkiye’nin içerisine düşürüldüğü vergi kaybının telafisi için de önemli bir öneri dile getirilerek şöyle deniliyor: Türkiye’nin yukarıda yer verilen vergi kaybını telafi etmek için öncelikle İngiltere, Hollanda, Lüksemburg ve İsviçre ile ilgili vergi anlaşmalarını gözden geçirmesi ve kendi aleyhine işleyen hükümleri düzeltme yoluna gitmesi yerinde olacaktır. Aynı yolu, yukarıda yer verilen anormal banka mevduatı tutan ve/veya vergi cenneti faaliyetleri ve finansal bilgiler konusunda olumsuz karneye sahip ülkelerle olan mali ilişkilerinde takip etmesinde fayda bulunmaktadır.”