Son yazımızda Merkez Bankası’nın zor zamanlar için ayrılan yüzde 20’lik yedek akçesi Hazine’ye aktarıldıktan sonra, garabet bir ekonomi uygulaması olan KKM’nin de Hazine kısmının Merkez Bankası’na aktarılması sonucu Banka’nın 2023 yılında 818.2 milyar lira zarar ettiğini anlattık.

Eski Maliye Bakanlığı’ndan bir dost şöyle güzel bir espri yaptı:

“Merkez Bankası’nın kârı, bankalara kullandırdığı borca uyguladığı faizden elde edilen gelirden doğar. Bankalar, finansal aktiviteleri gereği Merkez Bankası’ndan sürekli borç alır ve öder. Merkez Bankası bu borçlara faiz uygular. Sonuçta da bu kardan dolayı Merkez Bankası yıllarca kurumlar vergisi birincisi olur. Geçmiş yıllarda ekonomi kötü olduğu için bankalar iktidarların sıkı para politikası nedeniyle sıklıkla MB’den para alırdı. Bu nedenle hangi yıllar ekonomi kötü ise o yıllar MB kurumlar vergisi birincisi olurdu. Şimdi 2023 yılı MB’nin 818.2 milyar lira zarar ettiği bir yıl olduğuna göre, ekonomi çok iyi galiba.” 

Temel’in ‘düz mantığı’ ile bakarsak güzel bir ironi aslında bu yaşanılan…

Merkez Bankası önceki dönem kar-zarar kalemindeki zarara ilişkin detay veriler aslında bu ayın sonunda 30 Nisan’da Genel Kurula sunulacak finansal tablolarda daha net olarak görülecek.

Merkez Bankası’nın 818,2 milyar lira zararının 2023’te KKM yanında döviz işlemlerinden de kaynaklandığı tahmin belirtiliyor. 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri öncesi kur baskısını azaltma amaçlı olarak yoğun forward işlemler yapıldığı; seçim sonrası temmuz ayındaki yüksek kur artışı nedeniyle de zarar oluştu.

Bilindiği üzere, TL’nin aşırı değer kaybı üzerine 2021 sonunda uygulamaya alınan KKM modeli, ilk başta dövizden dönüştürülen hesaplar için MB, diğer hesaplar için Hazine’den fark karşılanması şeklinde düzenlenmişti. Model, Temmuz 2023 sonrası ödemelerin tamamının MB’na alınmasıyla sürdürülmüştü.

Uygulamanın ilk yılında KKM’nin kur farkları için Hazine 92.5 milyar TL, MB ise 89 milyar TL ödeme yaptı. Uygulama değişmeden önce, Temmuz 2023 itibariyle Hazine’den KKM için ödenen tutar 59.6 milyar TL olarak belirlenmişti.

Zararın 2 yıldan fazla sürede tasfiye edilebileceği tahmininde bulunuluyor. Geçmişte, 90’lı yıllarda oluşan zararın ana hissedar Hazine tarafından iç borçlanma senetleriyle karşılandığı yıllar olduğu, ancak bu dönem için benzeri bir uygulamaya gidilmeyeceği görüşü de dile getiriliyor.

Aşağıdaki tablo Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) geçmiş yıllarda ilk 100’e giren kurumlar vergisi mükelleflerinin sıralamasından alındı.

MB’nin kurumlar vergisindeki sıralamasına ve o yıllardaki ekonomiye bakar mısınız? Ne kadar ilginç değil mi?

DSP-ANAP-MHP koalisyon hükümeti dönemi olan 1999-2002 arasında yine MB ilk sıralara çıkıyor. Zaten Anayasa kitapçığının atıldığı Kemal Derviş’lerin getirildiği yılları hatırlarsanız. MB’nin ilk sırada olması ekonominin de kötü olduğunu gösteriyordu.

AK Parti’nin geldiği 2003 yılından sonraki ilk 8 yıl dikkat çekiyor değil mi? MB’nin kurumlar vergisi listesinde hiç olmadığı yıllar var. Ya da 39’uncu sıralara kadar gerilediği yıllar var. Çünkü o yıllar parasal sıkılaştırmaların olmadığı, ekonominin piyasa tarafından belirlendiği, faize müdahale edilmediği yani ülke ekonomisinin kazandığı yıllardı. Ancak 2011’den itibaren yeniden MB’nin kurumlar vergisinde birinci sıraya çıkması ekonomideki bozulmanın da bir ironisi mi?

Ekonomide yaşanılan yılları ve MB’nin kurumlar vergisindeki sıralamasının olduğu tabloya bakın ve şu soruya siz cevap verin…

Faizden para kazanan MB kurumlar vergisinde yeniden ilk sıralara çıktığına göre, ekonomi mi iyi mi?

Yıl

Kurumlar vergisi

Tahakkuk Tutarı TL

1997-98

TCMB 2. SIRADA

62.106.814.500

1998-99

TCMB 4. SIRADA

110.592.245.730

2000

TCMB 1. SIRADA

218.866.461.730

2001

TCMB 1. SIRADA

1.463.950.101.550

2002

TCMB 22. SIRADA

26.636.994.500

2003

TCMB YOK

-

2004

TCMB YOK

-

2005

TCMB YOK

-

2006

TCMB 22. SIRADA

43.851.246,10

2007

TCMB 39. SIRADA

41.080.879,93

2008

TCMB 6. SIRADA

339.854.214,78

2009

TCMB 9. SIRADA

465.750.157,46

2010

TCMB 13. SIRADA

222.089.595,65

2011

TCMB 1.SIRADA

1.448.473.615,61

2012

TCMB 7.SIRADA

743.352.861,61

2013

TCMB 1.SIRADA

889.835.346,20

2014

TCMB 2.SIRADA

1.461.674.538,56

2015

TCMB 1.SIRADA

2.350.350.777,01

2016

TCMB 3. SIRADA

1.625.060.930,11

2017

TCMB 1. SIRADA

3.091.367.707,75

2018

TCMB 1. SIRADA

10.610.547.065,28   

2019

TCMB 1. SIRADA

11.051.920.642,57

2020

TCMB 1. SIRADA

8.530.907.394,58

2021

TCMB 1. SIRADA

16.718.403.274,18