Maliye son dönemde kayıt dışı ekonomiyle mücadelede başta yapay zeka olmak üzere birçok tekniği kullanıyor. Bu teknikleri kullanarak gelirlerini Maliye’ye bildirmeyen mükellefleri çağırarak, elde ettiği geliri neden eksik beyan ettiğini soruyor. İzaha davet denilen bu sistem çerçevesinde 2024 yılında 85 bin 613 mükellef izaha davet edildi.
Gelir İdaresi Başkanlığı veriler üzerinden analizler yapıyor ve vergisini ödemeyenlerle ilgili izaha davet sürecini başlatıyor. Yapılan ilk tespitler komisyonlarda ele alınıyor. Yapılan analiz çalışmaları sonucunda izaha davet kapsamında değerlendirilmesine karar verilen konularda vergi kaybına neden olduğuna dair emareler bulunan mükelleflere yönelik ön tespit yapılıyor. Bu mükellefler izaha davet ediliyor. İzaha davet edilen mükellefler Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonuna açıklamada bulunuyor. Komisyon mükellefler tarafından yapılan açıklamaları yeterli bulursa başka bir işleme gerek kalmıyor. Denetim de yapılmıyor.
Eğer yapılan açıklamalar kabul edilmezse mükelleften beyanlarını düzeltmesi isteniyor. İzaha davet edilen mükelleflerden izahı kabul edilmeyenlerin beyannamelerini vermeleri ve süresi içerisinde ödemeleri halinde vergi ziyaı cezası yüzde 20 olarak uygulanıyor. Diğer taraftan süresi içerisinde izahta bulunmayanlar, izahı kabul edilmeyenler ve ön tespit konusuyla ilgili olarak tespit edilen vergi veya matrah farkına göre beyannamelerini düzeltmeyenler hakkında vergi incelemesine veya takdire sevk süreci işletilmesine karar veriliyor.
Geçen yıl 26 bin 14 mükellef vergi ziyaına neden olduğu yönünde emareler bulunması sebebiyle izaha davet edildi. 59 bin 599 mükellefe sahte ve muhteviyat itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiili bakımından ön tespit yazısı tebliğ edildi. Böylece toplam 85 bin 613 mükellef izaha davet edildi. Mükellefler 117 bin 565 adet de beyanname verdiler.
Yine Gelir İdaresi Başkanlığı yaptığı analizler sonucunda gönüllü uyum kapsamında mükelleflerin bilgisine başvurabiliyor. Bu durumda, defter ve belgeler kontrol ediliyor, ibraz edilen bilgi-belgeler değerlendiriliyor, mükellefler gönüllü uyuma davet ediliyor ve beyanlarını düzeltme imkanı veriliyor. 2024 yılında bu kapsamda yürütülen çalışmalar sonucunda da 43 bin 620 mükellef gönüllü uyuma davet edildi.
