Diyabet genetik faktörler, fazla kilo, sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam sonucunda ortaya çıkıyor. Sağlıklı yaşam, düzenli beslenme ve fiziksel aktiviteleri ihmal etmeme diyabet riskini önemli ölçüde azaltıyor. Diyabet hastalığının tedavisinin en önemli unsuru sağlıklı beslenmedir. Kan şekerini oluşturan asıl kaynak besinlerdir. Sağlıklı beslenmek için vücudun ihtiyacı olan öğeleri içeren besinleri yeterli miktarlarda, dengeli bir şekilde tüketmek gerekir.
“Diyabet tedavisinde kan şekeri kontrolünü sağlamak için sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılması önemlidir” diyen Diyetisyen Meftune Kök, “Diyabetli bireyler herkes gibi yemek istedikleri yiyecekleri yiyebilirler. Sanılanın aksine herhangi bir yasak besin yoktur. Yalnızca kan şekeri kontrolü diyabetli bireyler için daha zor olduğundan basit şeker içerikli gıdaları daha az tercih etmeliler ve yanında bir protein kaynağı ile desteklemelidirler.” dedi.
• Diyabet hastalığının tedavisinin en önemli unsuru sağlıklı beslenmedir. Şeker hastalığında doğru beslenme nasıl olmalıdır?
Diyabetli bireyler için önceliğimiz kan şekeri dengesi olduğu için karbonhidratları kontrol etmek önemlidir. Tam tahıllar, baklagiller ve sebzeler kompleks karbonhidratları içerdiğinden kan şekerini daha yavaş yükseltirler.
Proteinler, kompleks karbonhidratlar gibi kan şekerini dengelemede yardımcı olurlar. Tavuk, hindi gibi kümes hayvanları, balık, yumurta gibi az yağlı protein kaynakları tercih edilmelidir.
Zeytinyağı, avokado, fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar sağlıklı yağ asitleri içerirler. Kan şekeri dengesini desteklerken gün içinde daha uzun süre tokluk sağlarlar.
Meyve ve sebze tüketimi lif içeriği açısından diyabetli bireylerin beslenmesinde oldukça önemlidir. Sebzelerde yüksek miktarda bulunan lif sindirimi yavaşlatır ve kan şekerinin daha stabil kalmasını sağlar. Günde 15-20 gram posa tüketimi yeterli olacaktır. Yüksek şeker içeren meyvelerin tüketimi sınırlandırılmalı özellikle lifli, düşük glisemik indeksli meyveler tercih edilmelidir. ( elma, armut, portakal vb.)
“AMAÇ DİYABETİN KRONİK KOMPLİKASYONLARINI ÖNLEMEK”
• Diyabetli hastada beslenme tedavisinde temel amaç nedir?
Diyabetli bireylerde beslenme tedavisi ile amaçlanan kan şekeri düzeylerinin normal veya normale yakın seviyelerde tutulmasını sağlamak, besin öğesi alımını yaşam tarzına uygun şekilde düzenleyerek diyabetin kronik komplikasyonlarını önlemek veya komplikasyon gelişim oranını azaltmaktır.
• Şeker hastalığına iyi gelen yiyecekler nelerdir? Kan şekerini düzenleyen gıdalardan örnekler verebilir misiniz?
Düşük glisemik indeks içeren besinler kan şekerinin hızla yükselmesini engeller ve daha uzun süre tokluk sağlar. Düşük glisemik indeksli besinler :
Tam tahıllar: Tam buğday unu, tam buğday ekmeği, esmer pirinç, bulgur, çavdar ekmeği, yulaf ezmesi
Sebzeler: Brokoli, ıspanak, lahana, marul, biber, kabak, havuç, domates, enginar, patlıcan
Meyveler: Elma, armut, çilek, kiraz, kayısı, böğürtlen, ahududu.
Baklagiller: Mercimek, nohut, fasulye, bezelye.
Süt ürünleri: Yoğurt, süt, lor peyniri gibi düşük yağlı ve yağsız seçenekler.
Protein kaynakları: Tavuk, hindi, balık, yumurta, tofu, baklagiller.
Yağlı tohumlar ve Kuruyemişler: Badem, ceviz, fındık, chia tohumu, keten tohumu.
Yağlı balıklar: somon, sardalya, ringa gibi omega-3 yağ asitleri açısından zengin balıklar.
Zeytinyağı: sağlıklı yağ kaynağı olarak kabul edilir.
“İSTEDİKLERİ YİYECEKLERİ YİYEBİLİRLER”
• Şeker hastalarının yememesi gereken gıdalar nelerdir?
Diyabetli bireyler herkes gibi yemek istedikleri yiyecekleri yiyebilirler. Sanılanın aksine herhangi bir yasak besin yoktur. Yalnızca kan şekeri kontrolü diyabetli bireyler için daha zor olduğundan basit şeker içerikli gıdaları daha az tercih etmeliler ve yanında bir protein kaynağı ile desteklemelidirler.
Şeker ve tatlandırıcılar da diyabet varlığında dikkatli tüketilmesi gerekenlerdendir. Çay şekeri gibi basit şekerler sınırlandırılmalıdır.
Alkol tüketimi kan şekeri dengesi bozulmuş, hipoglisemi riski yüksek veya kontrolsüz hiperlipidemisi olan diyabetli hastalarda ağır hipoglisemi, ketoz, akut kalp damar hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu riskleri olmayan diyabetli bir yetişkin alkol kullanmayı tercih ediyor ise haftada 2 günü geçmeyecek şekilde kadınların 1 birim (1 kadeh şarap (125 ml) ya da 25 ml sert alkollü içkiler), erkeklerin 2 birimden fazla alkollü içki içmemesi önerilir.
• Obez şeker hastaları beslenmede nelere dikkat etmeli?
Kilolu ve insüline dirençli obez bireylerde yüzde 5 civarındaki ağırlık kaybı bile insülin direncini azaltır. Bu nedenle, diyabet riski olan kilolu veya obez bireylerde kilo kaybı önerilir. Günlük beslenmede protein içeriğinin artması ve yağ oranın azalması, düzenli fiziksel aktivite ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kilo kaybı sağlanabilir.
“AYNI SAATLERDE YEMEK YEMEK KAN ŞEKERİNİ KONTROL ETMEK AÇISINDAN FAYDALI”
• Diyabet hastalarında öğün sıklığı ne olmalı?
Kan şekerinin dalgalanmasını önlemek için öğünler düzenli aralıklarla tüketilmelidir. Aynı saatlerde yemek yemek, kan şekerini kontrol etmek açısından faydalıdır. Genel olarak günde 3 ana öğün ve 1-2 ara öğün önerilse de her bireyin kan şekeri dengesi ve yemek alışkanlıkları göz önünde bulundurularak diyabetli bireyler için doktor ve diyetisyen kontrolünde kişiye özel beslenme planı ve öğün aralıkları belirlenmelidir.
• Ara öğünlerde ne yenilebilir?
Diyabetli bireyler için ara öğünler, kan şekerini dengelemede önemli rol oynar. Ara öğünlerde tercih edilecek besinler düşük glisemik indeksli, lif, protein ve sağlıklı yağlar açısından zengin olmalıdır.
1 dilim tam buğday ekmeği üzerine sürülmüş 1 yemek kaşığı fıstık ezmesi ,
1 küçük/orta boy meyve ve 1 avuç kuruyemiş
1 kase yoğurt içerisine 2 yemek kaşığı yulaf , yarım rendelenmiş elma ve 1 çay kaşığı tarçın
1 küçük kase zeytinyağı ve baharatlarla harmanlanıp fırınlanmış çıtır nohut
Gibi seçenekler ara öğün olarak tercih edilebilir.
“ÇOK DÜŞÜK KARBONHİDRAT İÇERİKLİ DİYETLER UYGULANMAMALIDIR”
• Diyabetli bireyler için beslenme önerileriniz nedir?
Vitamin, mineral, posa ve enerji kaynağı olan çok fazla sayıda besinin tüketimini sınırlandıracağı için çok düşük karbonhidrat içerikli diyetler uygulanmamalıdır. Sadece beslenme tedavisi alan ya da beslenme tedavisi ile birlikte oral antidiyabetik veya insülin kullanan bireyler karbonhidrat alımını öğün ve ara öğünlere dağıtmalı, günden güne değiştirmeden benzer saatlerde ve miktarlarda tüketmelidir.
