Bolat, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinde (TOBB) düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Özbekistan Üçlü İş Forumu'nda yaptığı konuşmada, üç ülke arasındaki ilişkilerin siyasi açıdan mükemmel olduğunu söyledi.
Bu ilişkilerin ekonomi, ticaret, turizm, yatırımlar ve müteahhitlik alanlarında oldukça iyi bir seviyeye yükseldiğini vurgulayan Bolat, "Azerbaycan ile ikili ticaretimiz geçen yıl 8 milyar dolara yükseldi, kardeş Özbekistan ile ticaret hacmimiz 3,3 milyar dolara ulaştı." diye konuştu.
Bolat, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde 2003'ten bu yana Türkiye'nin Özbekistan'a ihracatının 15 kat, Azerbaycan'a ise 9 kat arttığını dile getirdi.
Aynı dönemde Azerbaycan'dan Türkiye'ye ithalatın 40 kat, Özbekistan'dan 10 kat arttığı bilgisini veren Bolat, Türkiye'nin iki ülke ile tercihli ticaret anlaşmaları yaptığını, belli sayıdaki ürünleri kapsayan bu anlaşmanın yeni ürünlerle genişletilmesi için de müzakerelerin devam ettiğini bildirdi.
Bolat, üç ülkenin, Türk Devletleri Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesinde ortak ticareti geliştirme çalışmalarına devam ettiğini anlattı.
Helal ürünlerin geliştirilmesi ve helal standartlarının artırılması için Türkiye'nin Azerbaycan ve Özbekistan ile karşılıklı işbirliği programları uyguladığına dikkati çeken Bolat, şöyle devam etti:
"Yatırımlar da çok önemli. Türkiye ile Azerbaycan arasında 37 milyar dolarlık karşılıklı yatırımlar var. Türkiye ile Özbekistan arasında da 4,4 milyar dolar karşılıklı yatırımlar bulunuyor. Çalışmalarımız, birlikte kazanma, büyüme, refahı artırma üzerinedir. Enerji, elektronik, madencilik, tarım, sağlık, bilişim, inşaat sektörlerinde özel sektör yatırımlarını daha fazla artırmak için de hükümetler olarak gayretlerimizi artırıyoruz."
"Zengezur bağlantısındaki yatırımlar hızla tamamlanmak üzere"
Bolat, üç ülke arasında müteahhitlik alanında da mükemmel ilişkiler olduğuna işaret ederek, "Türk müteahhitlerimiz Özbekistan ve Azerbaycan'da şu ana kadar 28 milyar dolarlık 836 inşaat projesini başarıyla tamamladı. Hem Özbekistan hem Azerbaycan'da yeni kalkınma projelerinde, Dağlık Karabağ'ın yeniden inşasında da müteahhitlik çalışmaları devam ediyor. Ulaştırma alanında aramızdaki ticareti daha fazla kolaylaştırmak için görüşmeler yapıyoruz." dedi.
Zengezur bağlantısındaki yatırımların hızla tamamlanmak üzere olduğunu vurgulayan Bolat, şunları kaydetti:
"Uzak Doğu'dan Avrupa'ya bağlanacak Orta Koridor ile birlikte Türkiye'nin de Türk dünyasıyla ulaştırma alanında yakınlaşması, yatırımların ve ticaretin kolaylaştırılması mümkün olacak. Hükümetler olarak engelleri kaldırıyoruz. Özel sektörden de daha fazla yatırım, ticaret ve hizmetler bekliyoruz. Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan dostluğu ve kardeşliği inşallah ilelebet payidar olur."
Azerbaycan Ekonomi Bakanı Cabbarov, burada yaptığı konuşmada, üç ülkenin yakın işbirliği içinde olduğunu söyledi.
Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan'ın tarihlerinde hep ortaklık ve ticarete önem verdiklerine dikkati çeken Cabbarov, siyasi olarak da ilişkileri kardeş olarak yürüttüklerini ifade etti.
Cabbarov, "Bütün Türk cumhuriyetleriyle kardeşlik ortamında işbirliğini geliştirmek, derinleştirmek istediklerini belirterek, bölgede çok ciddi değişiklikler yaşandığına işaret etti.
Mikayıl Cabbarov, konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Jeopolitik olarak bölgemizin önemi bu kadar yükseklere taşınmışken biz buna uygun işbirliği kurmalıyız ve modellerimizi güncellemeliyiz. Bugün bu güncellemelere ihtiyacımız var. Birçok alanda potansiyel mevcutken işbirliğinin olmaması bizi üzmektedir. Azerbaycan yatırımcıları ve biz, Türkiye ekonomisini yabancı bir pazar ve ekonomi olarak görmüyoruz. Biz kendi ülkemize yapmış gibi yatırım yapıyoruz."
SOCAR'ın Türkiye'de büyük bir yatırımcı olduğunu anımsatan Cabbarov, PETKİM fabrikasının yenilenmesinin de büyük bir yatırım olacağını dile getirdi.
Cabbarov, Türkiye'deki petrol ve doğal gaz "hub"ını geliştirme projelerine özel önem verdiklerini, transit taşıma yollarının da geliştirildiğini anlattı.
Karabağ'ın işgal altından kurtarılan bölgelerinde 800'e yakın projenin devam ettiği bilgisini veren Cabbarov, hızlı şekilde Karabağ'ı kalkındırma amacını taşıdıklarını kaydetti.
"Ortak teknik ve kalite standartlarının geliştirilmesini değerlendireceğiz"
Özbekistan Yatırım, Sanayi ve Ticaret Bakanı Kudratov da Türkiye ile ülkesi arasındaki ticaret hacminin son 7 yılda yüzde 50 arttığını ve geçen yıl sonu itibarıyla 3 milyar doları aştığını bildirdi.
Türkiye ve Azerbaycan'dan gelen yatırım hacminde de büyük bir artış olduğuna dikkati çeken Kudratov, Özbekistan'da bu ülkelerin sermayesini taşıyan şirket sayısının 4 kat artarak 2 bin 100'e ulaştığını ifade etti.
Kudratov, Özbekistan'ın büyük bir insan potansiyeline sahip olduğunu ve bunun kalkınmanın temel faktörü olduğunu söyledi.
Ülkesinin Orta Asya'nın en çeşitli ekonomisine sahip olduğunu vurgulayan Kudratov, küresel şirketlerle işbirliklerine dikkati çekti.
Kudratov, Türkiye, Özbekistan ve Azerbaycan arasındaki ekonomik ilişkilere vurgu yaparak, şu değerlendirmede bulundu:
"Devletimizin Azerbaycan ve Türkiye ile ticaret ve ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi için yürüttüğü çalışmalar büyük önem taşımaktadır. Bugün, üçlü bakanlar toplantısında, hükümetimiz nezdinde girişimcilerimiz için daha fazla fırsatın yaratılması, ticari ve ekonomik ilişkilerimizin daha da yoğunlaştırılması amacıyla mutabakatlara varmayı amaçlıyoruz. Ülkelerimiz arasındaki ticareti kolaylaştırmak için stratejik öneme sahip mallara uygulanan gümrük vergilerinin eşitlik esasına göre değerlendirilmesi amacıyla üç ülke arasında tek bir belge oluşturulması, ortak teknik ve kalite standartlarının geliştirilmesi ve bürokratik engellerin azaltılması yönündeki önerileri değerlendireceğiz."
Üç ülkeden işbirliği ve ortak büyüme burgusu
Azerbaycan Ulusal Girişimciler Konfederasyonu (ASK) Başkanı Memmed Musayev de forum kapsamında yaptığı konuşmada, üç ülkenin tarih boyunca ortak ve kültürel bağlara sahip olduğunu, bu bağları güçlendirmek ve girişimciler için yararlı bir ortam sağlamak adına çalışacaklarını söyledi.
Azerbaycan Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme Ajansı (KOBİA) Başkanı Orhan Memmedov, Azerbaycan'ın hem Türkiye hem Özbekistan ile sıkı ticari ilişkileri olduğunu ve üç ülkenin uluslararası projelere beraber katılmaları gerektiğini vurguladı.
Memmedov, 2025 ve 2026'nın KOBİ'lerin gelişimi ve üç ülkenin işbirliğini geliştirmek için önemli olacağını söyledi.
Azerbaycan İhracat ve Yatırım Teşvik Ajansı (AZPROMO) Başkanı Yusif Abdullayev ise kurumlarının büyük projelere destek verme sorumluluğu taşıdığını ve Azerbaycan'ın diğer ülkelerle bu projeleri genişletmesinin önemli olduğunu kaydetti.
Özbekistan Yatırım Teşvik Ajansı Müdürü Mansur Rasulev de ülkelerinde en iyi yatırım ortamını yaratmak için çalışmalar yürüttüklerini ve üç ülke arasındaki bu işbirliğinin de bölgeye büyük katkı sunmasını beklediklerini vurguladı.
TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu ise her yıl Azerbaycan ve Özbekistan ile yeni ticaret hedeflerinin belirlendiğini dile getirerek, "Ama bunları bir türlü yakalayamıyoruz. Bunun sebebi belli. Aramızda gümrüksüz ticaret yok. Gürcistan ile serbest ticaret anlaşmamız var ama Azerbaycan ile Özbekistan ile yok." diye konuştu.
TDT çerçevesinde çalışmaları sürdürmenin gerektiğini anlatan Hisarcıklıoğlu, "Teşkilat bizim için temel uluslararası organizasyondur. Çünkü o bizim ailemizdir. Bizim başka ailemiz yok. Türk dünyası bizim ailemizdir. Teşkilatın küresel alanda önemli bir aktör ve güç merkezi haline gelmesi için ortak çaba sarf etmeliyiz. Bunu ancak birlikte başarabiliriz. Ortak bir serbest ticaret anlaşmasını hayata geçirmemiz gerekli. Üçlü formatları bu açıdan önemsiyoruz." ifadelerini kullandı.
"Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı yenileme çalışmaları ivedilikle tamamlanmalı"
TDT kapsamında kurulan Ticareti Kolaylaştırma Komitesini çok önemsediklerini vurgulayan Hisarcıklıoğlu, şunları kaydetti:
"Türk Ticaret ve Sanayi Odaları Birliğinin bu konuda paydaş olarak alınması çalışmalarda faydalı olacaktır. 2024'te Türkiye-Özbekistan ticaret hacmi 3 milyar doları aştı. Bunun 10 milyar dolar olmaması için hiçbir sebep yok. Bu rakamla Türkiye, Özbekistan'ın en büyük dördüncü ticaret partneri oldu. Aynı şekilde Azerbaycan ile ticaretimiz enerji dışında potansiyelinin oldukça altında. Enerji ithalatımızı da eklediğimizde ticaret hacmimiz 7 milyar dolar civarında. Ulaştırma ve enerji alanlarındaki potansiyelimizi de geliştirmemiz gerekir. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı esasen bunun en somut örnekleri arasında yer alıyor. Fakat bu hattan daha yüksek verimi alabilmemiz için yenileme çalışmalarının ivedilikle tamamlanması lazım."
Hisarcıklıoğlu, Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi'ne ilişkin çalışmaların da hızla tamamlanması gerektiğini, Zengezur Koridoru için çalıştay gerçekleştirilmesi isteğini Azerbaycanlı bakana ilettiğini belirterek, "Biz, gerekli sorumluluğu almaya hazırız. TANAP'ın kapasitesinin artırılması ve Türkmenistan Hazar doğal gazının Türkiye'ye ve Avrupa'ya aktarılması, Trans-Hazar geçişlerinin daha etkin ve verimli kullanılması da önceliklerimiz arasındadır. Hazar'da daha fazla Ro-Ro gemisinin olması çok önemli. İyi çalışmayan bir lojistik ağı bizi maalesef geri götürür." diye konuştu.
Doğal kaynaklara sahip olmanın kalkınma için tek başına yeterli olmadığını anlatan Hisarcıklıoğlu, "Bizler de ekonomik yapımızı çeşitlendirmeli ve geliştirmeliyiz. Bunun için sanayi ve ticarete yönelerek girişimciliği güçlendirmeliyiz. Ülkelerimizi, halklarımızı, daha zengin kılmanın tek yolu budur. Bu süreçte ilk olarak aramızdaki ticaret hacmini artırmalıyız, engelleri kaldırmalıyız." ifadelerini kullandı.
"Girişimci sayımızı artırmalıyız"
Girişimciliğin önemine işaret eden Hisarcıklıoğlu, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
"Girişimci sayımızı artırmak zorundayız. Bu gücü harekete geçirmek için aramızdaki iktisadi entegrasyonu güçlendirmeliyiz. Bölge içi ticaret ve yatırımı teşvik eden projelerin finansmanı için ortak bir platform sağlayan Türk Yatırım Fonunun kurulmuş olmasını çok önemsiyoruz. Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması'nın tamamlanmış olmasından dolayı da mutluyuz. Biz de Avrupa Birliği (AB) benzeri bir bütünleşme başarı hikayesini yazmalıyız. Yatırımcıları ülkelerimize çekmek için uluslararası standartta bir tahkim imkanı sağlayalım. İstanbul'da kurmuş olduğumuz İslam İşbirliği Teşkilatı Tahkim Merkezinden yararlanalım. Hazar Denizi gibi çok önemli bir geçiş noktasını daha aktif ve daha az maliyetli şekilde kullanalım."
