Afetler olağanüstü durumlardır. Bu durumda, müdahale edebilmek için eldeki kaynaklardan daha fazlasına ihtiyaç duyulmaktadır. Sonuçta toplumun beslenme, barınma, giyinme, tıbbi bakım ve diğer yaşamsal gereksinimleri artar. İnsanların, çevrenin olumsuz etkilerinden ve koşullarından korunması da gerekir.
Etkin bir afet planlama ve hazırlığı için belediyelerde bulunması gereken veriler şöyle sıralanabilir:
Afet anında, öncesinde ve sonrasında kullanılacak veriler önceden hazırlanarak saklanmalıdır. Afet öncesi aşağıdaki konular hakkında bilgi bulunmalıdır.
- Kentin nüfus yapısı, dağılımı, demografik dokusu,
- Ekonomik etkinlikler, türleri, işyerleri dağılımı,
- Çalışan nüfus ve hareketleri, genel karakteri,
- Yapılar, binalar risk düzeyleri, yaşları,
- Altyapı donatısı, teknik karakteristik ve şemaları,
- Ulaşım şeması, planlaması, verileri, istatistikleri, türleri,
- Hizmetlerin kapasiteleri, donatım yerleri, biçimleri afet riskleri,
- Acil hallerde kullanılacak diğer donatılar,
-Acil yardım örgütleri, karakterleri, kapasitesi, yer aldığı yöre ve afet anında yapacakları işlerin programlanması.
Afet sonunda yeniden imar kentin kurtarılmasında yeni bir olanak olarak değerlendirilmelidir. Bunun için;
a) Kenti geliştirici kararların plana yansıması,
b) Uygulamada etap ve bölümler arasında uyum sağlanması,
c) Kısa ve uzun dönemdeki gereksinmelerin karşılanmasının programlandırılması,
d) Sınırlı kaynakları en akılcı ve etkin bir biçimde kullanılmasını sağlamak,
e) Yeniden imara herkesin katılmasını sağlamak,
f) Afet öncesinde kentin eksikliklerinin giderilmesi,
g) Yeni sosyal ve ekonomik faaliyet ve amaçların tespiti,
h) Tüm bu hususların maliyetinin sağlanması,
ı) Yeni imar döneminde yeniden afet yıkımını artıracak olumsuz müdahaleleri engellemek.
Belediye yetkilileri afet sırasında alınacak çevre sağlığı önlemlerinin afet sonuçlarının en aza indirilmesinde, daha sonra sağlıkla ilgili afetlerin çıkmamasında en önemli uygulama olduğunu bilmelidirler. Bölüm dikkatle incelendiğinde yapılacak uygulamaların büyük bölümünün belediyelerin katkı ve katılımı ile sağlanabileceği kolayca görülebilecektir:
Afetlerin etkilerinin şiddeti bir yandan da nüfus yoğunluğuna bağlıdır. Artan nüfus yoğunluğu, sağlıkla ilgili koşulları olumsuz etkileyerek normal toplum yaşamını bozar ve çevre sağlığı hizmetlerine olan ihtiyacı artırır. Afetin türü ne olursa olsun, günlük yaşam alt-üst olduğu için, sağlığı tehdit eden faktörlerin toplumu etkisi altına alma riski de artar. Zararlı ve tehlikeli atıkların yok edilememesi durumunda toplum büyük zararlar görür. Afet hallerinde, bit, fare gibi zararlıların istilası, bulaşıcı hastalıkların patlak vermesi, zehirlenmeler, vb. sıklıkla görülen olaylardır. Bu nedenle afet halinde çevre sağlığı hizmetlerine özel bir önem verilmelidir.
Afetlerde müdahale edilmediği takdirde diğerlerinden daha çok ve daha kısa sürede etkilenecek bazı gruplar vardır, bunlar risk altındaki gruplar olarak adlandırılır. Risk altındaki gruplar, genç kadınlar, yaşlılar, travmaya maruz kalmış ya da yalnız yaşayan çocuklar, fiziksel ya da psikolojik engeli olanlar; destekten yoksun aile reisleri olarak sıralanabilir.
