TES ile çalışan veya devlet tarafından, çalışanın bireysel hesabına yapılacak nakdi katkıların emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirileceği bir sistem olarak kurgulanıyor. Sisteme göre, çalışanlar bu fonların seçimi ve dağılımını yapacak. Böylece bir tür ikinci basamak emeklilik sistemi oluşacak.
Bu kapsamda Sosyal Sigortalar Sisteminin bütçe açığının kapatılması amacıyla TES’in getirildiği söylense de çalışma hayatı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, emeklilerin durumu kötüleşirken, SGK’nın gelir gider dengesinin iyileştiğine dikkat çekti. Bunun da emeklilere ve hak sahiplerine daha düşük aylık verilmesi sayesinde emekli aylıklarını düşük tutulmasıyla ve SGK’nın gelir-gider farkı (açık) için ayrılan kamu harcamalarının daha da azaltılması yoluyla sağlandığını kaydetti. Prof. Dr. Çelik, “SGK’nin kurumsal yasal gelirleri dışında SGK’ye aktarılan kamu kaynağının SGK bütçesine oranı yüzde 0,5’e kadar geriletildi” değerlendirmesi yaptı.
Prof. Dr. Çelik ayrıca, SGK’nin ‘açıklarının’ bütçe dengesi üzerinde olumsuz etkide bulunduğu ‘kamu açığını büyüttüğü’ ve makro ekonomik dengeleri bozduğu şeklindeki iddiaların da gerçeği yansıtmadığına işaret ederek, “SGK bütçesinin yüzde 20 üzerinde “açık” verdiği dönemlerde enflasyon tek haneli iken SGK "açığının" tek haneye indiği dönemlerde enflasyonun yüzde 60’lara tırmandı. Diğer bir ifadeyle SGK “açıklarının” daha yüksek ve emekli aylıklarının daha makul düzeylerde olduğu yıllarda enflasyon iddia edilenin aksine düşük seyrediyor. SGK açıkları ile enflasyon aarsında bir ilişki kurmak oldukça zor!” ifadelerini kullandı.
TES kıdem tazminatına çökme planıdır!
TES’in daha fazla hak kaybına yol açacağını kaydeden Prof. Dr. Çelik, “TES ile kıdem tazminatını bireysel emeklilik fonuna dönüştürmenin hesabı yapılıyor! OVP'de yer alan tamamlayıcı emeklilik sistemi hedefi sosyal güvenlik sistemi ve kıdem tazminatı için ciddi bir tehlike! ‘İkinci emeklilik maaşı’ gibi pazarlanmaya çalışılan bu model gerçekleşirse mevcut kamusal emeklilik sistemi ve emekli aylıkları daha da kötüleşebilir ve emekli aylıklarının iyileştirilmesi yerine "ikinci emekli maaşı" aldatmacası öne çıkarılabilir. Sosyal güvenlik sisteminin bireyselleşmesinin, özelleştirilmesinin önü açılabilir. TES için öngörülen prim kesintisi ile ikinci bir emekli aylığı almak mümkün değildir. Olsa olsa kıdem tazminatı aylık harçlığa dönüşür. Halen SGK'de yüzde 20 olan uzun vadeli sigorta kolları prim oranları ve kamu katkısı ile ile ödenen aylıklar ortada iken çok daha düşük kesinti oranlarıyla ikinci emekli aylığı iddiası tam bir aldatmacadır” sözlerini kullandı.
Hükümet, 2025'in 4'üncü çeyreğinde TES'i devreye alacak şekilde planlamalar yapıyor. TES taslağında, işverenler her ay çalışanlara maaşlarının yüzde 8.33'ünü tazminat olarak ödeyecek. Bu tutar, çalışanın kişisel hesabında toplanacak ve emeklilikte kullanılacak. Bu tutar aynı zamanda bir çalışanın bir aylık yerine 15 günlük kıdem tazminatına karşılık geliyor. TES'in, 4/A'lı işçi statüsünde çalışanlarla, 4/C memur statüsünde çalışanları kapsaması planlanıyor. 4/B statüsünü (Bağ- Kur) ise kapsamayacağı öngörülüyor. Tamamlayıcı emeklilikle ilgili düzenleme yapılacağı daha önce de programlara girmiş ancak uygulanmamıştı.
Fotoğraf: AA