Temiz Giysi Kampanyası, kot kumlamanın yerini alan potasyum permanganatın zararlarını araştıran bir rapor hazırladı. Kot beyazlatma için yapılan kumlama işleminin slikozise neden olduğu ortaya çıkınca yeni bir yöntem gündeme geldi. Kotlar potasyum permanganatla ağartılmaya başlanırken bu yeni yöntemin de işçileri hasta ettiği Temiz Giysi Kampanyası tarafından raporlandı. Temiz Giysi Kampanya'sından yapılan açıklamada potasyum permanganat konusunda yasal mevzuatın gerekliliğine vurgu yapıldı. Potasyum permanganata maruz kalan, düzenli olarak potasyum permanganat partiküllerini solumak zorunda kalan, teni potasyum permanganata ve onu çıkartmak için kullanılan sülfite maruz kalan işçilerin sağlık ve yaşam problemleri yaşadığına dikkat çekilen açıklamada, 'Yapılan araştırmanın ve hazırlanan bu raporun tıp profesyonelleri tarafından gerçekleştirilecek bir araştırmayla ve kot ağartma çalışanlarının çalışma şartlarını düzenleyen bir mevzuatla genişletilmesi gereklidir. Aynı zamanda denetimin oldukça eksik olduğu bu sektörde hazırlanacak mevzuatın uygulanıp uygulanmadığının daha sıkı bir biçimde denetlenmesi gereklidir' dendi. 2005 yılına dek silikozis hastası kot kumlama işçileri nefes darlığı, öksürük, gece terlemesi gibi rahatsızlıklarla doktora göründüklerinde, doktorlar bu hastaların tüberküloz olduğunu düşünmüş ve tüberküloz tedavisi uygulamıştı.
Hiçbir doktor tekstil çalışanlarının 'madenci hastalığı' olarak da bilinen silikozis hastalığına yakalanmasına ihtimal vermemişti. Zira, 2005 yılında Prof. Dr. Metin Akgün, kendisine muayeneye gelen işçinin bir gününü dinleyip kot kumlama işi yaptığını öğrendiğinde dünyada ilk kez bir tekstil işçisine silikozis teşhisi koymuştu. Silikozis hastalığıyla mücadele eden işçiler 'Kot Kumlama İşçileri Dayanışma Komitesi'ni kurduktan sonra gazetecilerin, sanatçıların, hekimlerin, insan hakları derneklerinin katkısıyla Türkiye'de kot kumlamanın yasaklanmasını sağlamışlar ve uluslararası alanda ciddi bir farkındalık yaratarak biçok markanın tedarik zincirinde kot kumlamaya yer vermeyeceğini açıklamak zorunda bırakmıştı. Bu yasaklamanın ardından tekstil firmaları kotları başka tekniklerle ağartmak zorunda kalmıştı ve en yaygın kullanılan metot potasyum permanganatla beyazlatma metodu oldu. Kot beyazlatma işini yapan işçilerin gün boyunca temas ettiği ve solumak zorunda kaldığı bu kimyasal Avrupa Kimyasal Ajansı (ECHA) tarafından 'tehlikeli kimyasallar' sınıfına alındı. Ancak, Türkiye'de bu kimyasalın kullanımını düzenleyen, işçilerin hangi oranda kimyasala ne kadar süre boyunca maruz kalabileceğini sınırlayan hiçbir mevzuat bulunmamakta. Bir mevzuatın bulunmaması da işletmeleri keyfi uygulamalara sevk ediyor. Temiz Giysi Kampanyası'nın hazırladığı rapor, potasyum permanganatın işçilere zararını inceleyen ilk araştırma oldu. Temiz Giysi Kampanyası, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından potasyum permanganat kimyasalının kullanımına dair bir mevzuat olması ve gelecekte potasyum permanganatın zararlarını inceleyen bir tıbbi araştırmayla geliştirilmesi gerektiğini belirtiyor.
MÜLTECİLER YARI MALİYETİNE ÇALIŞTIRILIYOR!
Raporda tekstil endüstrisinde çalışanların çoğunlukla göçmen işçiler olduğu kayıtsız ve merdiven altı üretim yapan 2. ve 3'üncü halka taşeronlarda çalıştığı belirtiliyor. Bu işçiler genellikle Türkiyeli işçilere kıyasla yüzde 50 daha az ücret alıyor. Zımparalama ya da potasyum permanganat uygulama gibi 'kirli' addedilen işleri yapan işçiler ise ortalama bir işçiden yüzde 50 daha fazla maaş alıyor. Raporda tekstil atölyelerinin, çalışanların bir arada yaşadığı bekar evleri açması ya da atölyelerin üst katında çalışanlara barınacak alan sağlaması özellikle kayıtsız göçmen işçiler çalıştıran atölyelerde sıklıkla rastlanan bir uygulama olduğunun altı çiziliyor. Bu uygulama hem atölye sahibine çalışanlarına daha az ücret ödeme şansı tanımakta hem de kayıtsız çalışanları kontrol altında tutma, onları işten eve, evden işe giderken dahi göz önünde olmalarını engelleme gibi birtakım imkanlar sağlıyor.
İŞÇİLERDE 'BİSSİNOZİS' HASTALIĞI RİSKİ
Raporda ilerde görülmesi muhtemel meslek hastalıkları ile beraber yaşanan hastalıklar şu şekilde açıklandı: 'Potasyum permanganatla kot ağartma konusuna gelecek olursak; işçilerin aktardığı rahatsızlıkların başında cilt problemleri gelmektedir. Maske, gözlük ve koruyucu eldiven kullanmadan kotlara uygulanan potasyum permanganat ve potasyum permanganatı çıkartmak için kullanılan sülfit kimyasallar, görüştüğümüz hemen tüm işçilerin cildinde tahrişe sebep olmakta. İşyerlerinin potasyum permanganatı temizlemek için işçilere başka bir opsiyon bırakmamış olması da ayrıca dikkatleri çeken bir başlık. Çalışma öncesinde, işçilerin çoğunlukla solunum yollarıyla ilgili problem yaşadığını beyan edeceğini düşünürken tahrişin daha öncelikli bir sorun teşkil ettiğine tanık olduk. Çalıştıkları yerde düzenli sağlık kontrolü yapılmayan işçiler, rahatsızlandıkları takdirde hastaneye gitmelerinin zor olduğunu da beyan ettiler. İşyerinde hekim bulunan işçiler ise hekimin belirli bir duruma kadar müdahale edebildiğini, hekimin hastaneye gitmelerini söylediğini fakat herhangi bir sevk veya randevu işlemiyle gitmedikleri için hastanelerde zorluk çektiklerini belirttiler.' Raporda, işçilerin bissinozis hastalığına yakalanma riskinin yüksek olduğuna dikkat çekilerek şöyle denildi: 'Potasyum permanganatın uygulandığı kotlarda etkili olması için öncelikle zımparayla aşındırılması ve uygulanan kimyasalın rahatlıkla kot kumaşının içine yedirilmesi gerekmektedir. Tüm gün boyunca kapalı alanlarda kot zımparalayan işçiler, havada asılı kalan iplik parçalarını soluyarak 'bissinozis' hastalığına yakalanma tehlikesi ile karşı karşıya kalmakta. Bissinozis; pamuk, keten ve kenevir gibi bitkisel kaynaklı tozları solumanın yarattığı mesleki bir akciğer hastalığıdır. Çırçır işçilerinde sıklıkla rastlanan bu hastalığa halk arasında 'pamukçuk' da denmektedir.'
NASIL UYGULANIYOR?
Potasyum Permanganat'ın püskürtme usulü ve fırçalama yönetimi ile uygulamasının yapıldığı belirtilen raporda uygulama yöntemi şöyle açıklandı: 'Kullanılan kimyasalın etkisinin artması için kimyasal uygulamasından evvel kotun zımparalanması yaygın bir uygulamadır. Zımparalamanın ardından potasyum permanganat, kotlara fırçayla sürerek ya da tabancayla püskürterek uygulanmaktadır. Ayrıca, potasyum permanganatın kotlara uygulandığı kimi işletmelerde işçilerin teneffüs ettiği kimyasal partiküllerin miktarını azaltmak için şelale metodunun uygulandığı da gözlenmiştir. Şelale metodu, üzerine potasyum permanganat püskürtülen kotların arkasında sülfitli suyun devri daim ederek püskürtülen kimyasalın nötralize edilmesini ve havada asılı kalan partiküllerin miktarının azaltılması için kullanılan bir metottur. Etki azaltıcı olarak kullanılan şelale sisteminin ne sıklıkla kullanıldığı, tıpkı maske kullanımı, düzenli sağlık taraması gibi diğer etki azaltıcı yöntemler saha araştırmamız da önemli bir konu teşkil etmiştir. Son olarak, Türkiye'de az sayıda işletmede bulunan potasyum permanganat uygulayıcı otomasyon makineleri de kullanılmaktadır. Makinelerin dış tarafında bulunan işçiler makinenin kollarına kot pantolonları takar ve makine potasyum permanganat uygulamasını otomatik olarak pantolonlara uygular. Bu makineler günde 3 bin ila 3 bin 500 pantolonu beyazlatma işlemi yapabilir.'
