Ulucanlar Cezaevi Müzesi Sanat Sokağı'nda bulunan atölyesinde sanatını icra eden Ahşap kaplama ve heykel sanatçısı Nevzat Özbay, yaşadıklarını ve toplumsal olayları sanatıyla dışa vuruyor. İnsanlığı ve kendini derinden etkileyen olayları ahşap aracılığıyla anlattığını ifade eden Özbay, Pablo Picasso'nun ünlü tablosu Guernica'yı 19 ay süren çalışmanın ardından ahşapla buluşturduğunu söyledi. Sanatı insanlaşmanın son evresi olarak gören ve Başkent'in sorularını yanıtlayan Özbay 'Sanat insanın var olma çabasıdır ve el beyin birlikteliğidir.' dedi.
• Tarih ve inşaat mühendisliği eğitimi aldınız fakat ahşap oymacılığı yapıyorsunuz neden?
12 Mart 12 Eylül'leri yaşadım. O dönemleri muhalif olarak yaşadım ve bedelini ödedim. O ödenen bedellerin karşılığı da çeşitli hastalıklar, sakat kalma gibi sonuçlar oldu. O bedellerden biri de felçti. O günleri ve ödediğim bedelleri bu sanat ile aştım. Çay bile içemiyordum zorlaya zorlaya ancak içiyordum. Bütün becerilerimi birleştirerek dipsiz kuyuda kendime bir ip yarattım. Bu şekilde bu sanata başladım. Beni en iy anlatacak ve en iyi yapabileceğim sanat aracından biriydi ahşap oymacılığı.
• Ahşap oymacılığında ne tür ağaçlar kullanıyorsunuz?
Genel olarak atılacak ya da yakılacak ağaçları yani atıl durumdaki ağaçları kullanıyorum. Asla bir ağacı heykel için kesmem, kimsenin de kesmesini istemem. Ağacı ve önemini bana staja gelen ve ziyarete gelen çocuklara da anlatıyorum. Tek bir ağaç kestirmedim bugüne kadar. Atölyeme yakın oduncular vardı, oradan kütük almıştım, kütüklerin yakılmak için kesildiğini düşününce bir daha kütük almaya da içim el vermedi. Çünkü oksijensizliğe sadece 3—5 dakika dayanabilir insan. O oksijeni bize ağaçlar sağlar. Anne sütü bulamayan bir bebek mama ile beslenebilir ancak oksijensiz kalırsa yaşayamaz. O nedenle ağaç yok edilirse insan yok olur.
• Sanatın insan üzerindeki etkileri konusunda neler söylersiniz?
Sanat insandaki olumsuzlukları tamir eder. Yani sanatla uğraşırken psikolojik açıdan kendinizi onarırsınız. Yaptığınız eserlerle içinizdekini dışa yansıtıyorsunuz. Çünkü siz düşündüğünüz bir şeyin heykelini resmini yapıyorsunuz. Bu toplum adına yapılan bir şey olabilir farklı bir eleştirel eser olabilir kendi felsefenizi şekillendirip insanlara sunuyorsunuz. Dolayısıyla toplumda insanlardan sakladığınız bir görüş ya da saklı bir yanınız kalmıyor. Böylece içinize atmıyorsunuz ve içinizdeki acı büyümüyor.
SANAT VE ZANAAT
• Sizce sanat ile zanaat arasındaki fark nedir?
Sanatla zanaat arasında büyük farklar var. Sanatta bir yaratıcılık var. Sanatın tekrarı olmaz her parça kendine özgüdür. Siz nasıl özgür çalışıyorsanız yaptığınız her işte özgür bir iştir. Aynı zamanda sanat bir ruhsal biçimlenmedir. Bana göre sanat eleştirel olmalı, eleştirel olmazsa bir anlamı olmaz ve insana bilinç taşımalıdır. Oysa zanaat bambaşka bir şeydir. Mesela bir figür yaparsınız onu bibloya dönüştürürsünüz bu bir sanattır, fakat kalıp çıkarıp ondan yüzlerce yaparsanız zanaat olur.
• Sanat, yetenek ve eğitim arasındaki ilişki ile ilgili neler söylersiniz?
Sanat yetenek kadar eğitimle de ortaya çıkar. Sanat için yetenek ve eğitim lazım. Ne kadar ilerleyebileceğiniz aldığınız eğitime bağlı sizi eğiten kişide bir şey yoksa sizde de olmaz. Çünkü bu ustalık işidir. Özellikle heykel resim usta çırak ilişkisine bağlı bir atölye çalışmasıdır. Üniversitelerin bir bölümünü okuyunca unvanınız sanatçıdır siz değilsiniz. Sanatçıyı yetiştiren usta iyi ise o insanı anlar. O insanın gerçekten yapmak istediği şeyi ortaya çıkarır ve onu yaptırır. Usta o insana kendi istediği şeyleri yapmayı öğretir bu şekilde de hiçbir zaman taklit olmaz. Sanatçının özgürleşmesi de büyük çapta ustasına bağlıdır. Sanat özgür düşünce üretmedir bunu yapamıyorsa gitsin o zaman sanayide mekanik bir şeylerle uğraşsın. Ustanın yetiştirdiği insan kendi dünyasını birikimlerini yaşadıklarını dışa vuracaktır. Sanat aynı zamanda psikolojik bir olaydır.
• Çocukların gelişiminde sanat nasıl bir yer tutar?
Çocukların ve gençlerin gelişiminde sanat hatta basit el becerileri bile çok önemlidir. Çocukların gelişimi için bırakın sanatı 5 yaşındaki bir çocuğun eline bir çekiç, bir ağaç parçası verin o ağaca iki çivi çaksın öz güveni gelişecektir. Çünkü orada o çocuk ilk defa hayatında beynini ve elini beraber kullanmıştır.O çocuk artık o elleriyle bir şey yapmaya yönlenir ve orada özgürleşir. Çocuk orda basit bir çivi çakar ama onun hayal gücü gelişir. Belki o kendine göre bir uzay arabası belki de hayalinde ne varsa onu yapmıştır. El beyin birlikteliği elin beyne katkısı beynin tekrar eli kumanda etmesi şekliyle bir alış veriş ve bütünlük içinde gelişir.
• Hayatınızı sanatla mı kazanıyorsunuz?
Ben yıllardır sanattan kazandıklarım ile yaşıyorum başka hiçbir gelirim olmadı. Tabii zor günlerim oldu ancak hepsi geldi, geçti. Bir zamanlar buradan çok zor geçinirken son dönemde burada kazandıklarımla oğlumu evlendirdim. Sanatta sipariş üzerine eser çıkarmak zor ve az olur. Karşımdaki insanın ve benim yapmak istediğimin çakışması lazım yani aynı yerden aynı duygular ile bakmam lazım yoksa olmuyor. Gerçekten yapmak istiyorsam yapıyorum yoksa milyonlar da koysalar o eser ortaya çıkmaz. En basitinden duruşu atölyeme girişi bakışı saygısı ya da saygısızlığı bütün işi belirler. Çok büyük para sahibi birçok insanı geri çevirdim. Sanatta zenginlik, para bunların önemi olmaz.
