Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüsü karşısında alabileceğiniz tek önlem hijyen değil. Bu virüse karşı alabileceğiniz en etkili önlemlerden biri de bağışıklığınızı güçlendirmek. Koronavirüsünün bağışıklık sistemini kuvvetli olmayan bireyler için çok daha büyük bir tehlike olduğu biliniyor. Vücudumuzun savaşçısı bağışıklık sistemi güçlendirme adına yapabileceğimiz ilk ve en önemli şey beslenme alışkanlıklarımızı gözden geçirmek. Atılım Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Z. Begüm Kalyoncu koranadan korunmanın en etkin gücü bağışıklık sistemini güçlendirmek için nasıl beslenmemiz gerektiğini ayrıca bu dönemde tüketilmesi sınırlandırılması gereken yiyecek ve içecekleri Başkent'e anlattı.
• Uzmanlar, bağışıklık sistemi zayıf kişilerde koronavirüsün ölüme yol açabileceğini belirtiyor. Bağışıklık sistemimizi nasıl güçlendirebiliriz? Güçlü bir bağışıklık için nelere dikkat edilmeli?
Sağlıklı ve dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve günlük yeterli uyku süresinin bağışıklık sistemini güçlendirdiği kanıtlanmıştır. Bunların yanı sıra enfeksiyonları önlemek adına sosyal temasın minimuma indirildiği sosyal izolasyon, ellerin doğru şekilde yıkanması ve sanitize edilmesi, sigara içilmemesi, sağlıklı beden ağırlığına sahip olmak gibi faktörler bağışıklık için önemlidir.
'GÜNDE BİR YUMURTA TÜKETİN'
• Şu ana kadar koronavirüse karşı etkili bir ilaç bulunamadı. Uzmanlara göre yakın bir sürede de muhtemelen bulunmayacak. Koranadan korunmanın en etkin gücü bağışıklık sistemini güçlendirmek. Peki, bunun için nasıl beslenmeliyiz?
Söylediğinize benzer şekilde koronavirüsün bulaşmasını tek başına engelleyebilecek veya tedavi edebilecek herhangi bir yiyecek veya içecek de bulunmamaktadır. Bağışıklık sistemini güçlendirmek için yapılabilecek en önemli girişim yeterli ve dengeli beslenmenin her gün ve her öğün sağlanmasıdır. Sağlık Bakanlığı'nın girişimiyle Beslenme ve Diyetetik bölümlerinden uzman hocalarımızın hazırladığı Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi'nin önerileri bu konuda en güncel kaynaktır. Bu rehberde sunulan Sağlıklı Yemek Tabağı'na göre her ana öğünde tabağın bir çeyreği sebzelerden, diğer çeyreği tam tahıl ürünlerinden ve kalan yarısının eşit üç parça halinde meyvelerden, yüksek proteinli gıdalardan (kuru baklagiller, et, yumurta, balık, tavuk, yağlı tohumlar, vb.) ve süt ürünlerinden (süt, yoğurt, ayran, peynir vb.) gelmesi gerekir. Bunların yanı sıra yeterli su tüketiminin sağlanması ve günlük beslenmede zeytinyağı kullanılması önerilmektedir. Ayrıca haftada iki kere balık tüketilmesi, posa alımını artırmak adına kuru baklagil ve/veya yağlı tohumların (çiğ fındık, badem, yer fıstığı, vb.) her gün tüketimi ve sağlıklı kişilerin günde bir yumurta tüketmeleri oldukça önemlidir. Probiyotik takviyeli yoğurt ve kefir gibi ürünlerde bulunan faydalı mikroorganizmalar da bağışıklık sistemini destekleyici etkide bulunabildikleri için özellikle bu dönemde sevenlerce tüketilebilir.
TÜRKİYE'DE DÖRT KİŞİDEN BİRİ YETERLİ MİKTARDA SEBZE VE MEYVE TÜKETİYOR
• Bağışıklığı güçlendirici besinleri bize anlatır mısınız?
Bağışıklığı güçlendirmek için en önemli öneri mevsime uygun sebze ve meyve tüketiminin her gün ve her öğün sağlanmasıdır. Sağlık Bakanlığı'nın son paylaştığı verilere göre Türkiye genelinde nüfusun yüzde 45'inin sebze ve meyve tüketimi Dünya Sağlık Örgütü önerilerinin altındadır. Bu durum sebze ve meyve tüketim miktarları Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi önerilerine göre kıyaslandığında yüzde 74'e yükseliyor. Yani Türkiye'de yalnızca her dört kişiden biri yeterli miktarda sebze ve meyve tüketiyor. Maalesef bu durum 18 yaş altı çocuk ve adolesanlarda daha bile düşük. Koronavirüs pandemisinin ülkemizde de önemli bir halk sağlığı tehdidi oluşturduğu bu dönemde sebze ve meyve tüketimine bilhassa dikkat edilmelidir.
• Zayıf bağışıklığın belirtileri neler?
Sık sık hasta olmak, olan bir hastalığın kısa zamanda düzelmemesi, sık sık ateşli hastalık geçirmek, iştahsız olmak gibi belirtiler bağışıklık sisteminin zayıf olduğunun göstergeleri olabilir.
'ŞEKERLİ YİYECEKLER VE HAMUR İŞİNDEN UZAK DURUN'
• Bu dönemde tüketilmesi sınırlandırılması gereken yiyecek ve içecekler nelerdir?
Bu dönemde tüketilmesi sınırlandırılması gereken yiyecek ve içecekler; kan şekerini hızla yükselten şeker ve şekerli yiyecek ve içecekler, beyaz ekmek de dahil hamur işi ürünler, işlenmiş et ürünleri, aşırı tuz içeren besinlerdir. (hazır soslar, cips gibi tuzlu ürünler, patlamış mısır, tuzlu kurabiyeler, vb.) Enerji içeriği yüksek alkollü içeceklerin de vitamin, mineral emilimini olumsuz etkileyebildiği ve uyku problemlerine yola açabildiği için tüketimi mümkün olduğunca sınırlı olmalıdır. Alkol tüketiminin koronovirüs enfeksiyonunu önlediğine dair herhangi bir kanıt bulunmadığı gibi, içinde etil alkol yerine metil alkol bulunan sahte içkiler de çok ciddi zehirlenmelere yol açabilmektedir.
'D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU'
• Son olarak yapılan çalışmalar yeterince güneş ışınlarından yararlanmış kişilerin, grip/ nezle gibi enfeksiyonlara yakalanma oranının daha düşük olduğunu gösteriyor. D vitaminini hangi besinlerden alırız?
D vitamininin etkileri temel olarak iskelet sistemi üzerinde olsa da; bağışıklık sistemi ve astım, allerji ve enfeksiyon hastalıkları üzerinde de önemli etkileri vardır. Düşük D vitamini seviyelerinin bunların hepsiyle ilişkili olduğu bulunmuştur. Maalesef D vitamini eksikliği Türkiye ve dünya için önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bunun başlıca sebebi bu önemli vitaminin gereksinmesini doğal olarak karşılayacak besin sayısının çok az olması ve bir güneş ülkesi olmamıza karşın güneşten yeterince yararlanmamamızdır. Normalde D vitamini gereksinmesinin yüzde 90'dan fazlası güneş aracılığıyla deride sentezlenen vitaminden sağlanır ve geri kalanı da ton balığı ve somon gibi yağlı balıklar, ultraviyole ışınlarına maruz kalmış mantarlar, D vitamini ile zenginleştirilmiş besinler ve besin takviyelerinin kullanımıyla karşılanabilir. Sürekli kapalı giysilerle ve kapalı ortamda yaşamak çok uygun değil maalesef. En azından öğlen tatillerinde yarım vücudumuzun yüzde 20'sinin direk olarak güneşle saat dışarı çıkabilir ve temas etmesini sağlayabiliriz.
'ÇİN'DE SİGARA İÇME ORANI ERKEKLERDE YÜZDE 45 KADINLARDA YÜZDE 2'
• Verilere göre erkekler arasındaki ölüm oranının yüzde 2,8 kadınlarda ise 1,7 olduğu tespit edildi. Orta yaşlı ve yaşlı yetişkinler için büyük tehdit arz eden koronavirüse karşı erkekler bağışıklık geliştirmede neden daha zayıf kalıyor?
Bu soruyu net cevaplayabilmek için henüz çok erken olsa da özellikle Çin'de sigara içme oranlarının erkeklerde yüzde 45, kadınlarda ise yüzde 2 olduğunu biliyoruz ve bu rakamlar yaşlı erkekler için yüzde 65'e yaklaşıyor. Ülkemizde de erkeklerin yaklaşık yarıya yakını ve kadınların ise dörtte biri sigara kullanıyor; buna ek olarak Çin'den farklı bir risk faktörü olarak Türkiye'de şişmanlık ayrıca büyük bir problem. 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması bulgularına göre kadınların yüzde 59'u fazla kilolu ya da şişmanken; bu oran 40-49 yaşlarındaki kadınlarda yüzde 84'e çıkmaktadır. Maalesef 2017 Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması'nın sonuçları hala açıklanmadığı için erkeklerdeki güncel rakamları bilmiyoruz; ama kilolu olma ve şişmanlığın yaşla beraber arttığı ülkemizde cinsiyetler arası fark küresel değerlerden farklı olabilir.
• İnsanların yaklaşık yüzde 80'inin özel tedaviye ihtiyaç duymadan hastalıktan iyileştiği gözlemlenirken, yaşlı insanlar ve yüksek tansiyon, kalp problemleri veya diyabet gibi sorunları olanların ciddi hastalık geçirme olasılığının daha yüksek olduğu tespit ediliyor. Özellikle diyabet ve yüksek tansiyon hastaları için ne önerirsiniz?
Kronik hastalığı olan kişilerin de dengeli beslenmeleri ve hastalıklarına uygun tıbbi beslenme tedavilerine devam etmeleri gerekmektedir.
'VİRÜSÜN SİRKE SAYESİNDE BULAŞMAMASI GİBİ BİR BİLİMSEL ÇALIŞMA YOK'
• Koronavirüs üzüm sirkesi ile geçer mi? İnternette pek çok kişi 'Koronavirüs elma ya da üzüm sirkesi ile korunma' şeklinde arama yapıyor. Koronavirüsün sirke sayesinde bulaşmaması gibi bir durum söz konusu mu?
Sirke binlerce yıldır hem mutfaklarda sos ve koruyucu hem de ilaç olarak tüketilmiş olsa da Koronavirüsün üzüm, elma veya herhangi başka sirkelerle geçtiğine veya önlendiğine dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. Sirkede yüzde 5 civarında bulunan asetik asit bazı hastalık yapıcı patojenlere karşı çevre dostu bir koruyucu olarak düşünülebilse de birçok bakteri ve virüse karşı yeterli bir koruma sağlayamaz.
'YAŞLILARIN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ DAHA DÜŞÜK'
• Koronavirüsün dünyada görüldüğü ülkelere bakıldığında en çok virüs bulaşma oranı yaşlı nüfusta görünüyor. Peki, yaşlıların koronavirüsten korunması için ne yapmalı? Yaşlılar koronavirüsüne karşı nasıl beslenmeli?
İlerleyen yaşla beraber bağışıklık sisteminin enfeksiyonlara ve diğer hastalıklara karşı koruyuculuğu gençlik dönemlerinden daha düşük olur. Buna ek olarak yaşlılarda kalp hastalığı, diyabet ve akciğer hastalığı gibi kronik hastalıklar da daha sık görüldüğü için yaşlılar koronavirüs için yüksek risk altındadır. Bu sebeple yaşlıların salgın boyunca sosyal mesafelerini korumaları, hijyen kurallarına uymaları, sağlıklı beslenebilmeleri için yeterli miktarda besleyici ve dayanıklı gıda depolamaları, rahatsızlıkları varsa ilaçlarını düzenli şekilde almaları gereklidir. Yaşlıların beslenmelerinin sağlanması konusunda yerel yönetimlerin de sorumluluk alarak ihtiyacı olan kişilere gerektiğinde yemek sağlayabilecek bir altyapı oluşturması gereklidir.
