• Sağlıklı insanda karaciğerin görevi nedir?
Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Oldukça karmaşık ve çok işlevsel bir organdır. Görevlerini en basit haliyle sıralayacak olursak; Enerji depolar ve vücut enerjiye gereksinim duyduğunda kullanıma hazır hale getirir. Safra yapımı, salınımı, içeriği ve döngüsünü sağlar. Kanın depolanması, dolaşıma geçmesi ve temizlenmesiyle ilgilenir. Protein üretimi yapar. Yağ, şeker ve proteinlerin dönüşümü ve depolanmasını sağlar. Demir, A, D, E, K ve B12 vitaminlerini depolar. Değişim ve oluşumlarına destekte bulunur. Hormonları dengeler. Vücudun detoks organıdır. Yabancı ve toksik maddelerden vücudu arındırır vb…
• Diyetisyen kontrolü gereken başlıca karaciğer hastalıkları nelerdir?
Diyetle ilişkili başlıca karaciğer hastalıkları hepatit, karaciğer yağlanması ve sirozdur. Özellikle en sık rastladığımız durum karaciğer yağlanması, bununla bağıntılı karaciğer büyümesi ve karaciğer enzim yükseklikleridir. Vücut yağı ve kan yağlarının (kolestrol, trigliserit…) yüksekliği karaciğer yağlanmasını tetiklemektedir. Bazen de vücudun toksik algıladığı durumlar enzimleri yükseltebilir. Örneğin, çok katkı maddeli yiyecek ve içecekleri düzenli ve sık tüketmek, bazı ilaç kullanımları, vücudun yabancı olduğu ot, çay kullanımları, zaman zaman da gıda zehirlenmeleri karaciğeri yorarak enzimleri yükseltebilir.
• Kronik karaciğer hastalıklı çocuk ve erişkinlerde, hastalığın süresi ve şiddeti ile ilişkili olarak, yüzde 50-80 oranında (hastaların en az yarısında) beslenme bozukluğu görülür. Bunların nedenleri nelerdir?
Vücuttaki herhangi bir organın hastalanması sizlerin de bildiği üzere bedenin bütününü etkilemektedir. Hele ki vücutta bu kadar iş yapan bir organsa durum daha da zorlaşır. Tabi ki bu karaciğerin hangi hastalıkla iç içe olduğuyla çok bağıntılıdır. Biraz öncede belirttiğimiz gibi karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasıyla yüksek oranda ilgili bir organdır. Karaciğer ayrıca önemli vitaminleri dönüştürür ve depolar. Dolayısıyla beslenme ve karaciğer kol koladır. Bütün bunların dışında siroz gibi ağır bir hastalıksa mevzu, uzun süreli kısıtlı diyetler ve ilaç kullanımı ne kadar çabalansa da beslenme bozukluklarına neden olabilir.
• Günümüzde yaygınlaşan fast food hazır gıda tuzakları ve karaciğer hastaları açısından dikkat edilmesi gereken durumlar nelerdir?
Günümüzde hareketsiz yaşam, fazla ve yanlış enerji alımı, hazır gıdalar, yağlı beslenme obeziteye ve başka hastalıklara neden olabileceği gibi, karaciğeri de yağlandırıp yormaktadır. Özellikle düzenli alkol tüketimi daha ciddi haliyle alkolizm en çok karaciğeri hırpalamaktadır.
• Karaciğer hastalıklarında genel beslenme tedavisi nasıldır?
Karaciğer hastalıklarında genel beslenme tedavisi; Hepatitte, enerji, karbonhidrat ve protein düzeyi yüksek tutulur. Yağ normal düzeyde verilir. Sıvı alımı artırılır. Sirozda, enerji kişinin kilosunu koruyacak şekilde ayarlanır. İleri safhalarda kan değerleri durumuna göre protein ve sodyum kısıtlaması yapılır. Potasyum beslenmede arttırılır veya destek verilir. Siroz diyeti hastalık ağır seyrediyorsa oldukça kompleks ve zor bir diyet olabilir. Karaciğer yağlanmasında; adı üzerinde yağ kısıtlanır. Protein yüksek tutulur. Kişinin kilo problemi varsa ki genellikle vardır, zayıflaması sağlanır. Karaciğer enzim yüksekliklerinde; eğer enzim yükselmesini sağlayan belirli bir durum, ilaç veya yiyecek ve içecekse bu elimine edilmeye çalışılır. Bunun dışında karaciğere baskı yapan diğer yiyecek ve içecekler de (alkol, gazlı içecekler, sigara, şarküteri ürünleri, kızartmalar ve tüm çok yağlı yiyecekler, kurubaklagiller, bulgur, kuruyemişler, zeytin, çemen, baharatlar, sarımsak, turşu, katkı maddeli bütün yiyecekler vb…) bir süre diyetten uzaklaştırılır. Diyet tedavisinde tahlil sonuçlarının durumuna göre ve hastalığın gidişatına göre değişiklikler yapılır.
• Karaciğerimizi koruma adına bireysel olarak nasıl bir yol izlenmelidir?
Dengeli ve düzenli beslenme, günlük yeterli fiziksel aktivite. Sınırlı alkol tüketimi. Hatta karaciğer hastalığına yatkınlığı olan veya risk grubunda olanlar için sıfır alkol tüketimi. Gereksiz ilaç kullanımını engellemek. Şifa getireceğini düşündüğümüz bilmediğimiz bitkisel denilen ot, çay, hap gibi yapılardan uzak durmak. Hazır gıdalardan uzak durmak. Özellikle viral altyapılı olan hepatit için hijyen ve korunma yollarını önemsemek gibi bireysel önlemlerle karaciğer hastalıklarını engelleyebiliriz.
