Türk Lirası'nın değer kaybetmesi ve peş peşe gelen zamlar, bayram sofrasının da tadını kaçırdı. Özellikle asgari ücretli, ay sonunu getirmekte güçlük çekerken bayram alışverişini gündeminden çıkardı. 4 kişilik bir ailenin bayram sofrasının maliyeti neredeyse asgari ücretin 5'te 1'ine denk gelince vatandaş pahalılığa isyan etti.
Bir zamanlar kendi sebzesini, meyvesini ve tahılını yeterince üretip, hatta ihraç edebilen bu ülkede artık sebze ve meyve tüketebilmek kolay değil. Tarımda Milli Birlik Projesi ile birlikte önümüzdeki süreçte üretici ve tüketici için hayat daha da zorlaşacak. Öyle ki domatesin kilo fiyatı pazarda bile 3-5 TL, biberin 5-12 lira, patlıcanın 4-5 lira, arasında değişiyor. Et ve peynir gibi süt ürünlerinde de durum farklı değil.Yoksul kahvaltı sofralarının olmazsa olmazı beyaz peyniri ve siyah zeytini sofraya koyabilmek gerçek anlamda zorlaştı.
Tavuğun kilosunun 14-15.00 TL, yemeklik kuzunun kilosu 78.90 TL, pirzolanın ve şişin kilosu 90,00 TL ve üzeri, kıymanın kilosunun da 43,00 TL'ye satıldığı kasap reyonlarından alışveriş yapmak vatandaşlar için lüks oldu. Yapılan zamların ardından tüm piliç ve tavuk bagetin fiyatı 15.95 TL, tavuk göğsün fiyatı 29.95 TL, tavuk kanatın fiyatı 26.50 TL kadar yükseldi. Pirzola ve şişlik etin 90 TL'yi aştığı bu günlerde özellikle asgari ücretli için kırmızı et yemek hayal oldu.
TANE İLE ALIM ZAMANI
Fiyatlardaki bu hızlı artış tüketim alışkanlıklarını da etkiledi. Örneğin artık birçok ürün kilo ile değil, tane ile satın alınıyor. Patlıcan, kabak, domates, kereviz gibi sebzeler dahi tane ile alınıyor. Karpuzun ise en küçüğü 16 TL olduğundan yarım ya da çeyrek porsiyonlar halinde satılıyor.
Sebzeden, kuruyemişe, balıktan, meyveye birçok ihtiyacın karşılandığı Cebeci Halk Pazarı'nda vatandaşlarla bayram alışverişini ve pazar fiyatlarını konuştuk. Uygun fiyata sebze-meyve almak için pazara gelen vatandaşlar fiyatların yüksek olmasından şikayetçi. Meyve ve sebze fiyatlarının yüksekliğinden dert yanan vatandaşlar 'Ekonomik durum ortada, deyim yerindeyse her şey ateş pahası.' dedi.
'ARTIK HERKES TANE VE GRAM USULÜ ALIYOR!'
İsmini vermek istemeyen bir kadın, 'Eskiden 200, 250 TL'ye bir evin bütün eksiğini alırdık şimdi bir poşeti dolduramıyoruz. Eskiden 4 lira olan şey, şimdi 10 lira. Her şeyimiz ithal' dedi.
Emekli öğretmen Emine Akkiraz da 'Aşırı pahalı pazar, seçim masraflarını bizden çıkaracaklar herhalde. Geçen hafta 5 liraya aldığımız şey bu hafta 8 lira olmuş. Fiyatlar çok yüksek. İdare edecek şekilde, yarım kilo, 250 gram aldım, gidiyorum. Ortalık hep işsizlikle boğuşuyor. Bu fiyatları biraz düşürsünler. 'Tanzim satış' dediler, seçimlerden sonra kalktı. 'Seçimlerden sonra fiyatlar düşecek' dediler ama değişen bir şey yok. Yine önceki seneler iyi kötü istediğimiz meyveleri alabiliyorduk, bu sene böyle giderse alamayız herhalde' diye konuştu.
'ZAMLAR, MAAŞLARA GELMİYOR'
Emekli olduğunu ve maaşıyla hiçbir şey alamadan geri döndüğünü ifade eden Haydar Çelik, 'Et olmuş 50 lira nasıl alacaksın? Tek maaşla bu fiyatlarla geçinmenin imkanı yok. Gelirken bir sürü şey almayı planlıyordum, bomboş dönüyorum. Bu sene fiyatlar uçtu. Piyasaya gelen zamların maaşlara da gelmesi gerekir. Çok pahalı, hiçbir şey alamadım. Kıvırcık 4 lira. Maydanozun destesi incecik ama çok pahalı' dedi.
Fatma Yıldız da yüksek fiyatlardan şikayetçi. Yıldız, 'Önce pazar arabası ile pazara geliyordum, şimdi iki poşeti bile dolduramadan gidiyorum. Pazar arabasını doldurmaya kalksam 150 TL harcarım.' ifadelerini kullandı.
ASGARİ ÜCRETİ LÜTUF GİBİ SUNUYORLAR!
Süreyya Yakup isimli bir kadın da, pazarda fiyatların ikiye katlandığını, gittikleri tezgahta, ellerini attıkları sebze ve meyvelerin fiyatının 10 TL'den başladığını belirtti. Yakup, 'Bir kilo papaz eriği 13 TL, limon 6 TL bir kilo fasulye 8 TL. Bir kilo kime yetecek o da ayrı bir konu. Eskiden geldiğimde 50 TL ile bir araba doldurup eve gidiyordum. Bugün cebimdeki 100 lirayı iki poşete sığdırıp elim boş eve dönüyorum. Vallahi perişan olduk' dedi.
Fiyatların çok pahalı olduğundan yakınan Emine Koçak ise paranın değerinin kalmadığını, pazara çıkıp evlerine boş elle döndüklerini kaydederek, kırmızı biberin kilosunun 18 TL olduğunu söyledi.
Ekonomik krizin her şeye yansıdığını dile getiren Koçak, 'Cebimde 50 lirayla ne alabilirim ki. Her şey çok pahalı, havucun kilosu 6 lira, bir deste maydanoz bile 1.50 TL olmuş insaf. Muz zaten bizi aşıyor, çünkü kilosu 12 lira. Bir koli yumurta 16 lira. Her şey üç kat zamlanmış. Eskiden 4 poşetle eve dönüyorduk, şimdi iki poşetle zor dönüyoruz. Zamlar giderek artıyor. Asgari ücreti lütuf gibi sunuyorlar. İnsanlar kredi kartlarıyla günü kurtarıyor.' ifadelerini kullandı.
'MEYVE FİYATLARINI GÖRÜNCE ŞOK OLDUM'
Fiyatların yükselmesinden yakınan bir vatandaş, 'Bayram öncesi olacak iş değil. Bayram alışverişi için pazara geldim. Meyve fiyatlarını görünce şok oldum. Devlet büyükleri tarım ülkesi olduğumuzu iddia ediyor. Tarım ülkesiysek meyve fiyatlarının 3 lirayı geçmemesi lazım' şeklinde konuştu.
Fiyatların yükselmesinden şikayetçi olan başka bir vatandaş ise, 'Bu fiyatlar kabul edilemez. Vatandaşın temel ihtiyacı olan sebze fiyatları çok yüksek. Eskiden pazara geldiğimde patates ve soğanı 5'er kilo alıyordum. Şimdi 1 kilo patates ve 1 kilo soğan aldım. Fiyatlar böyle devam ederse yakında 1 kilo bile alamayacağız' ifadelerini kullandı.
'KİLO İŞİ BİTTİ'
Yurttaşların yanı sıra pazarcı esnafları da sattıkları ürünlerin fiyatlarının yüksekliğinden şikayetçi. Pazar esnaflarından Ali Arıcı, satış yapamadıklarını, halkın fiyatlara bakıp ürün almadan gitmesinden dertli. Arıcı, 'Pazar boş, insanlar yoksul, alışveriş yapamıyor. Eskinden halden aldığımız sebze meyvelerin borcunu kolaylıkla kapatabiliyorduk ama şu an zordayız. Çünkü kimse alışveriş yapamıyor. Bu bize de yansıyor' diye konuştu.
Gıda, şarküteri, sebze ve meyve fiyatlarının düşmesi için yetkililerden yardım istediklerini ifade eden Arıcı, 'Çiftçinin, üreticinin desteklenmesini istiyoruz. Esnafın ve çiftinin desteklenmesini istiyoruz. Halkın cebinde 5 kuruş varsa onu da alıp yiyorlar. Her şey göz önünde. İnsanlar mecbur alışveriş yapmak zorunda aç mı kalsın.' dedi.
Halkın pazar esnafına tepkili olduğunu ifade eden Arıcı, 'Halk, zamların nedenini pazar esnafına bağlıyor. Halk bizden biliyor devletten bilmiyor. Devletin yaptığı zammın sorumlusu bizmişiz gibi algılanıyor. Maliyetin düşürülmesi gerekiyor.' diye konuştu.
Eskiden insanların pazar alışverişlerini poşetlerle yaptığını ancak ekonomik krizden sonra kilodan taneye geçildiğini belirten pazar esnaflarından Burhan Toksoy ise, şöyle konuştu:
'İnsanlar gelip alışveriş yapamıyor gelenler de tane ile alıyor, kilo işi bitti. Eskiden poşeti dolduran müşteri, şimdi poşete üç dört tane doldurup geri gidiyor. Üreticinin ürettiği ürünün maliyeti çok yüksek. Devletimiz ucuz sebze yedirmek istiyorsa öncelikle ürettiği ürünlerin giderlerini düşürmesi gerekiyor. Ürünler buradan büyük merkezlere ışınlanarak gitmiyor. Bunların bir nakliye masrafı var. Mazotun litresi 7 lira. Oradaki esnaf bunun üzerinden fatura kesiyor, vergi veriyor. Bu da esnafa bir maliyettir.'
TARLADA KALAN PATATES ALTIN KADAR DEĞERLİ OLDU
Patates ve kuru soğanın pahalı olmasının temel sebebini aracılara bağlayan pazarcı esnafı Metin Yüksek ise, 'Tarlada 1 lira etmeyen patates aracıların etkisiyle pazar esnafı ve marketlere yüksek fiyattan geliyor. Durum böyle olunca patates ve kuru soğanın fiyatı ciddi anlamda yükseliyor. Mahsulün az olması fiyatların bir anda yükselmesine sebebiyet verdi. Mahsul fazla olsaydı, fiyatlar daha düşük olabilirdi. Fiyatlar bir anda iki katına çıktı. Çünkü talep arttıkça ve mahsul az oldukça fiyatlar artıyor. Fiyatlar artınca da satışlar düşüyor. Müşteri fiyatları görünce 3 kilo alacağına 1 kilo alıyor ya da hiç almadan gidiyor.'dedi.
Sebze satan genç bir esnaf da 'Bu zamanda biz çileği 5 liraya satıyorduk şimdi 10 lira. Kiraz, olmuş 14 lira. Kim hangi parayla alacak? Yarım kilo, 250 gram alan gidiyor' dedi.
Şeker, çikolata ve baklava fiyatları cep yakıyor
Bayramlarda ikram edilen, şeker, çikolata, baklava ve lokum gibi ürünlere de ciddi oranda zam geldi. Ürünlerdeki fiyatlar da geçen yıla göre yüzde 40 ila yüzde 50 arasında arttı. 1 kilogram lokumun fiyatı 30-75 TL arasında değişiyor.
Peş peşe gelen zamlar baklava fiyatlarına da yansıdı. Özellikle fıstıklı baklavanın kilosu hayli ilgi çekiyor. Fıstıklı baklavanın etiket fiyatı 108 TL. Cevizli baklava ise 56 TL. Kuruyemiş fiyatları da zamlardan nasibini alıyor.
Antep Fıstığı 130 TL, fındık 69.90 TL, yer fıstığı 39 TL, kabak çekirdeği 35 TL, Kaju 130 TL, leblebi 28 TL, badem, 110 TL ortalama karışık kuruyemişin 1 kilosu ise 76 TL. Cinsine ve markasına göre çikolatanın kilosu da 46-200 TL arasında değişirken şeker fiyatları da 25-57 TL arasında değişiyor.
