• Sizi tanıyabilir miyiz?
Lisans eğitimimi Gazi Üniversitesi'nde Bilgisayar öğretmenliği üzerine aldım ve ardından Ankara Üniversitesi'nde Eğitim Psikolojisi alanında Lisansüstü eğitimimi tamamladım. Öğrenci, yaşam, nefes koçluğu eğitimleri, sanatla dışavurum teknikleri eğitimi gibi birçok kişisel gelişim eğitimi aldım. Cezmi Orhan'dan 2 yıl resim-sanat eğitimi aldım, son olarak da Zentangle-Mandala Sanat ile Eğitim Akademisi'nde mandala eğitimlerini tamamladım.
• Sanat yolculuğu nasıl başladı?
Resim yapmayı oldum olası sevdim. Ortaokuldayken resim derslerinde bazen dışarı çıkarırdı öğretmenimiz bizleri. Okul bahçesinde serbest resim yaptığımız bir günü hatırlıyorum. Bizim oralarda yalancı karabiber ağaçları vardır, belki bilirsiniz. Eğrelti otuna benzeyen yaprakları olur. Ağacı her bir ayrıntısıyla, minicik yapraklarını tek tek resmettiğimi hatırlıyorum. Aslında bu tutku içimde hep vardı. Sonra hayat, koşturmacalar, sorumluluklar vs. derken unutuyor insan… Daha doğrusu unutmuyorsunuz da çekmeceye kaldırıyorsunuz bazı tutkularınızı ve bir gün açıyorsunuz o çekmeceyi, şayet şanslıysanız, bakıyorsunuz ki hala orada duruyor. Ve devam ediyorsunuz kaldığınız yerden. Mandala ise 2016 yılında hayatıma girdi. Deniz kenarından topladığım taşlara dot mandala yaparak başladım. Bir süre taşlarla devam ettim, sonra tuval, ahşap derken duvar… Şimdi her yeri boyayıp dünyayı resimlerle, mandalayla doldurup, rengarenk yapasım var.
'SONSUZ DÖNGÜYÜ SİMGELİYOR'
• Mandala çok fazla bilinen bir sanat dalı değil. Bize mandalanın tanımını yapar mısınız?
Mandalayı anlatmak için önce kelime anlamından başlayalım. Kimi kaynaklara göre mandala manda ve la kelimelerinden oluşur ve manda enerji, öz; la ise kap anlamındadır. Birleştirdiğinizde ise enerjiyi, özü tutan kap anlamı çıkar. Canlı-cansız her varlık içerisinde benzersiz ama aslında aynı olan bir öz, enerji taşır. 'Bir ben vardır bende benden içeri' sözlerinde Yunus'un dediği gibi. Uzak doğudan Amerikan yerlilerine, Afrika'dan İslamiyet'e kadar esasında çoğu kültürde bu teklik bilinci ve inanışı vardır. Ve bu aynı özden gelme oluşunda, var olan her şey sürekli bir etkileşim halindedir ve bu etkileşim her an devam etmektedir. Bu bağlamda mandalalar onu yapan kişinin, o mandalayı yaparkenki enerjisini alırlar ve bu enerjiyi saklarlar. Başka bir deyişle mandala yapan kişi, kendi varlık enerjisini yaptığı mandalaya aktarır. Mandala kelimesinin bir diğer anlamı ise daire, çemberdir. Kozmosta her şey döner, dünya, gezegenler, asteroitler, galaksiler, evren, evrenler, atom çekirdeğinin çevresinde elektronlar… Bu dönüşte içten dışa bir genişleme vardır. Tıpkı mandala gibi. Çember aynı zamanda başı sonu belli olmayan, döngü, her an bir başlangıç, her an bir bitiş, her son bir başlangıç, süreklilik, sonsuzluk anlamlarını taşır. Şekil olarak çemberi incelediğinizde gerçekten de nerede başlayıp nerede bittiğini belirlemeniz mümkün değildir. Çember sonsuz bir döngüdür daire ise sonsuz döngünün içindeki sonlu varlıktır. Tıpkı evrenin, yaşamın kendisi gibi.
• Mandalanın tarihi hangi döneme kadar uzuyor?
Mandala daha çok uzak doğu, Tibet, Hindistan sanatı olarak bilinse de aslında neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir ve her kültürde vardır. İnsanın 'insan' olduğunu fark etmesiyle kendisini, varoluşu, yaşamı anlamlandırma ihtiyacı oluşmuş ve bilinç arttıkça bu ihtiyaç da giderek artmıştır. Yaklaşık olarak 40 bin yıl öncesinde insan; mağara duvarlarına, taşlara, kayalara, toprağa çizmeye ve bu sayede ilk defa isteklerini, duygularını, yaşamını, kendisi için önemli olan şeyleri 'sanat' aracılığıyla 'dışa vurmaya' başlamıştır. Belki de ilk defa niyetlerini, isteklerini, sahip olmak istediklerini imgeler yoluyla somutlaştırmaya başlamıştır. İşte mandala kavramının varlığı da o zamanlara kadar uzanır. Çok kısa Tibet mandala seremonisinden söz edeyim: Tibetli keşişler dualar eşliğinde mandala yaparlar. Önce mandalanın teknik çizimi yapılır ve sonrasında merkezden başlayarak dışa doğru mandala desenleri, semboller kullanılarak bazen haftalarca süren mandala yapma süreci başlar. Dualarla, tek tek renkli kum taneleri kullanılarak yapılan mandala bittiğinde mandala bozma seremonisiyle mandala bozulur. Bu defa kum taneleri dışardan merkeze doğru süpürülerek ortada toplanır ve bir kabın içerisine alınır. Kabın içerisindeki kum taneleri bir nehre dökülür ya da yüksek bir yerden rüzgara bırakılır. Böylece tekrar var oluşa karıştığına ve taşıdığı güzel enerjilerin ve duaların kum tanelerinin gittiği her yere ulaşacağına inanılır. Mandalanın bir felsefesi vardır ve bu felsefeye göre merkezden-teklikten başlayıp çoğalarak dışarı doğru büyüyen mandala tekrar merkeze-tekliğe döner ve bu tekliğin enerjisi, özü tüm var oluşta vardır. Mandala konuşurken İsviçreli psikiyatr, analitik psikolojinin kurucusu Carl Gustav Jung'dan bahsetmemek olmaz. Jung 'Mandala alt bilincin kendini ifade etmesidir' demiştir ve kendisiyle yaptığı çalışmalarda ve hastalarıyla yaptığı seanslarda mandalayı kullanmıştır. Özetle; bir zamanlar evlerimizi süsleyen danteller, cami süslemeleri, çini, tezhip sanatlarındaki desenler, Osmanlı sultanlarının şifa kaftanlarındaki işlemeler, Kızılderililerin düş kapanı ve başka sembolleri, şamanik desenler-semboller, mağara duvarlarında, taşlarda, kayalarda bulunan ilk resim- ler; kelimeler, sesler, dualar, ninniler, ağıtlar, sözlü sözsüz müzik, ritim, kabile dansları, şaman dansları, tüm kültürlerdeki halk dansları, modern dans, bale, nefes; içerisinde niyet, duygu, enerji, hareket, akış, döngü barındıran her türlü ifade biçimi ve dışavurum mandaladır diyebiliriz.
• Mandalanın ve ona benzeyen zentangle sanatının faydaları neler?
Sabrın sanatı mandalanın ve zentangle sanatının faydalarından bazıları şöyle sırlanabilir: Elbette ki sabırlı olmayı geliştirir. Odaklanmaya yardımcı olur. Beynin sağ ve sol yarıkürelerini aktive eder. Beden, ruh ve zihni dengeler. Dışa vurum aracıdır. Yaratıcılığı geliştirir. Özgürleştirir. Koşulsuz kabule yardımcı olur. El-göz koordinasyonunu artırır. Küçük kas gelişimini destekler. Meditasyon etkisiyle stresi azaltır, rahatlatır, sakinleştirir. Öz farkındalığı geliştirir. Kendinizle bağlantı kurmanızı sağlar. Kendinizi tanımanıza yardımcı olur. Olumsuz duygulardan arındırır. Hiç susmayan zihni sakinleştirir.
'RESİM, HEPSİNİ KAPSAYAN EVRENSEL BİR KÜME'
• Bu sanat dalları için birbirini besleyen ve tamamlayan bir özellik taşıyor diyebilir miyiz?
Evet, kesinlikle resim, mandala, zentangle hepsi birbirini besliyor. Daha önce de dediğim gibi ben resimle başladım ve resim hala benim için özel bir yere sahip. 4 yıldır mandala ve son birkaç aydır da ufak ufak zentangle çalışmaları yapıyorum. Resim hepsini kapsayan evrensel küme diyebiliriz. Mandala ise altında kocaman bir felsefesi olan, daha çok desenler üzerinden giden bir sanat dalı. Daha somut düşünüp felsefesini bir kenara bırakırsak, belirli bir tekniği, örüntüsü var. Zentangle da desen ve örüntü üzerinden oluşturduğunuz bir sanat dalı ama mandalaya göre daha özgür ve zengin, sınırsız olasılıkta desen çalışmaları yapabiliyorsunuz. Mandalada zentangle desenleri, zentangleda mandala desenleri, resminizde mandala ve zentangle ya da mandala ve zentangle çalışmalarınızda resim kullanabilirsiniz. Zaten bu benim de yaptığım bir şey. Yakın zamana kadar resim ve mandala ayrı ayrı gidiyordu benim hayatımda ama artık hem ayrı çalışmalarda hem de aynı çalışmada her ikisini de hatta zentangle ile beraber üçünü de kullanıyorum ve bu gerçekten çok keyif verici.
• Bitmiş bir tasarım hangi aşamalardan geçiyor?
Çalışmanın boyutuna ve kullandığınız tekniğe göre bitme süresi değişiyor tabii. Örneğin en son tamamladığım, 50x65 santimetre boyutlarındaki doodle mandala çalışması 3 hafta sürdü. Bununla beraber 30 santimetre çapında ahşap üzerine yaptığım zentangle çalışması 1 gecede tamamlandı. Şu an yeni başladığım 60x80 santimetre tuval üzerine bir başka doodle mandala çalışması var, bir ayda tamamlamayı planlıyorum. Ben aklınıza gelecek her türlü malzemeyle, her türlü zemin üzerine çalışıyorum. Kağıt, tuval, taş, ahşap, duvar, metal, kumaş... Çalıştığınız zemine göre malzemeleriniz de değişiyor. Çalışacağım zemine göre akrilik boyalar, fırça, mandala kalemleri, kürdan, kalıcı marker kalemler, kuru pastel, keçeli kalemler, kuru boya, sulu boya, mürekkep, akrilik mürekkep ve teknik çizim kalemleri bazen de bir eserde hepsini birden kullanıyorum. Bir eser bittiği zaman yine zemine, kullandığınız malzemelere göre gerekiyorsa kalıcılık ya da koruyuculuk sağlamak için uygun teknikle ve vernikle vernikleyebilirsiniz. Bitirdiğim eserler duvarlarımı, sevdiklerimin ve sanatseverlerin duvarlarını süslüyor.
• Yapmış olduğunuz tasarımlara ilgi hangi boyutta? Geri dönüşler nasıl oluyor?
Mandala ve zentangleye olan ilgi gün geçtikte artıyor. İnsanlar güzel bir şey gördükleri zaman gerçekten ilgi gösteriyorlar. Beğeni almak da elbette sizi çok mutlu ediyor. Siz aslında beğeni almak, ilgi görmek amacıyla yapmıyorsunuz, kendinizi ifade etmek, söylenmemişleri söylemek için yapıyorsunuz belki. İçimde tutamadığım bir enerji var ve bu enerji sanat yoluyla dışarı akıyor. İnsanların bunu beğenmesi de tarçınlı kurabiyenin üzerindeki pudra şekeri gibi oluyor.
• Eserlerinizle ilgilenen kişiler daha çok hangi tür çalışmalara ilgi gösteriyor?
Kişinin renk zevki, kompozisyon, desen ya da sembol tercihleri göz önünde bulundurularak kişiye özel çalışmalar da yapılıyor tabii. Daha önce söz ettiğim gibi mandalanın bir de manevi tarafı var ve bu taraftan baktığımızda mandalanın enerjiyi tutan kap anlamıyla mandalaya güzel enerjiler, duygular yükleyerek de yapabilirisiniz. İnsan güzel olanı seviyor, görüyor, ayırt ediyor ve istiyor. Sanırım bu genlerimizde var. Gerçekten emek verdiğiniz tüm güzel çalışmalar ilgi görüyor.
• Herkes bu tasarımları yapabilir mi?
Kesinlikle herkes yapabilir. Resim yapmak için resimsanat eğitimi almak gerekiyor ama ben sadece mandala ya da zentangle yapmak istiyorum derseniz resim eğitimi almadan sadece mandala eğitimi de alabilir.
• Bu işin eğitimini almak isteyenlere gösterebileceğiniz bir adres var mıdır?
İnsanlar mandala ve zentangleyi her geçen gün daha çok merak ediyorlar ve yapmak istiyorlar. Hobi olarak mandala yapmak istiyor ya da yapıyor veya profesyonel anlamda mandala yapmak istiyor olabilirsiniz, her ne şekilde olursa olsun kendinizi geliştirmek için eğitim almak her zaman işi kolaylaştırır ve hızlandırır. Mandala öğrenmek ya da kendinizi geliştirmek için teknik çizim, malzeme, boyama teknikleri gibi konuları içeren eğitimleri almanız ve bol bol mandala yapmanız gerekir. Her türlü malzemeyle, her türlü zemine çalışabilmek için hepsini tanımanız gerekiyor tabii. Bu da ancak hepsini deneyerek oluyor. Sonuçta her ne yapacaksanız; yapmanız gereken o şeyin eğitimini almak ve bol bol pratik yapmaktır. Türkiye'de mandala eğitimi veren farklı eğitmenler var tabii, eğitim almak isteyenler araştırıp kendilerine uygun buldukları bir eğitimi-eğitimciyi tercih edebilirler ama ben özenle hazırlanmış eğitim müfredatıyla ve kurumsal yapısıyla 'Zentangle &Mandala Sanat ile Eğitim Akademisi'ni tavsiye ederim.
'İNSANIN KENDİNE DUYDUĞU ÖZLEMİ GİDERİYOR'
• Son zamanlarda fabrikasyon üretimlere nazaran el yapımı olan ve daha doğal görünen ürünlere ilgi artıyor. Bu sektörden birisi olarak bu dönüşümü nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bunun sebebi size göre nedir? Günümüzde her şey o kadar fabrikasyon ve yapay hale geldi ki. Sürekli bir tüketim bombardımanıyla yaşıyoruz. Aslında burada çok yönlü, birçok dinamiğe bağlı bir etkileşim söz konusu, yani tüm bu hız, seri üretim, tüketim, otomatikleşme ve yapaylık içerisinde insan kendine yabancılaşmaya başlıyor ve insanın kendine yabancılaşması yine bu yapaylık, tüketen ve fabrikasyon yaşamları beraberinde getiriyor. İnsanın içindeki, özündeki, o içerde tutulamadığı enerjiyi akıtarak yaptığı sanatsal çalışmalar yine insanın kendi özüne duyduğu özlemi gideriyor belki de…
• Koronavirüs tehlikesine karşı siz ve diğer tasarımcıların almış olduğu önlemleri anlatır mısınız?
Üretiminizi ve satışlarınızı nasıl devam ettiriyorsunuz? Kovid-19 salgını yüzünden tüm dünya ve ülkemiz olarak, hepimiz birçok açıdan olumsuz etkilendik. En başta ekonomik ve psikolojik açılardan büyük kayıplar yaşadık, yaşıyoruz. Milyonlarca insan en az bir yakınını Kovid-19 yüzünden zamansız toprağa verdi ne yazık ki. Hepimizin başı sağ olsun ve dilerim en kısa zamanda sona ersin. Ben zaten satış yapan, atölyesi olan bir tasarımcı değilim, evimde kendime yapıyorum çalışmalarımı. Dolayısıyla aslında Koronavirüs sanatsal çalışmalar anlamında beni olumsuz etkilemedi, aksine hayatı yavaşlatıp, evde daha fazla zaman geçirmeme neden olduğu için daha fazla ürettiğim bir süreç oldu benim için. Ama tabii stüdyosu olan, eğitimler veren, atölye çalışmaları yapan, satış yapan insanlar bir süre iş yapamadılar. Bununla beraber her sorun yanında çözüm ve fırsatlarıyla gelir aslında. Fiziksel olarak bir araya gelemeyen insanlar yeni yöntemler geliştirmeye başladılar, çalışmalarını online platformlara aktaranlar çok oldu bu süreçte. Yani eğitimler, atölye çalışmaları, satışlar, online sergiler vb. yüz yüze yapıldığındaki verimle onlineda da yapılabiliyor hatta bu sayede daha fazla insana ulaşabiliyorsunuz.
• Geleceğe dönük hedeflerinizi anlatır mısınız?
Yakın gelecekte bir karma sergide yer alma planım var ve ilerleyen zamanlarda karma sergilerde yer almaya devam etmek ve kişisel sergiler açma hedefim var. Hem resim hem mandala hem de zentangle çalışmaları içeren karma tekniklerden oluşan sergiler… Bununla beraber sosyal projeler, gönüllü çalışmalar, eğitimler vb. yoluyla olabildiğince çok insanın mandala ve zentangle sanatıyla tanışmasına katkı sağlamak isterim.
