Zehra ŞAHİNDOKUYUCU
Yapılan araştırmalara göre gözlem ve veri toplama süreçlerine dayanan ABA ile otizmli bireylerin gelişimlerinde büyük ilerlemeler sağlanabiliyor. ABD ve İngiltere gibi gelişmiş ülkelerde otizmli bireylere yeni olumlu davranışlar kazandırmada yaygın olarak kullanılan ABA yöntemi ile otizmli bireylerin gelişimlerinde büyük ilerlemeler sağlanabildiğini belirten özel eğitim öğretmeni ve ABA Klinik Kurucu Müdürü Süleyman Bayram, otizmli bireylere yaklaşımda olumlu sonuçlar elde edilen ABA yöntemi ile ilgili bilgiler verdi. Bayram, “Otizmli bireyler genellikle çevreleriyle sosyal etkileşimde ve iletişimde zorluklar yaşayabilirler ancak aynı zamanla belirli alanlarda olağanüstü yeteneklere de sahip olabilirler. Çocuklarımızın hayatını etkileyen otizmin görülme sıklığı 2000 yılından günümüze tam olarak yüzde 317 artış göstermiştir. Bu tablo karşısında farkındalığı arttırarak erken tanı ve bilimsel eğitim noktalarında toplumu bilinçlendirerek otizmin zor yanları ile mücadele etmek elbette mümkündür” dedi.
Öncelikle otizmle ilgili neler söylersiniz?
Otizm yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur ve spektrum olarak adlandırılır. Bu her otizmli bireyin güçlü ve zayıf yönleri olduğu anlamına geleceğini de içerir. Otizmli bireyler genellikle çevreleriyle sosyal etkileşimde ve iletişimde zorluklar yaşayabilirler ancak aynı zamanda belirli alanlarda olağanüstü yeteneklere de sahip olabilirler. Çocuklarımızın hayatını etkileyen otizmin görülme sıklığı 2000 yılından günümüze tam olarak yüzde 317 artış göstermiştir. Bu tablo karşısında farkındalığı arttırarak erken tanı ve bilimsel eğitim noktalarında toplumu bilinçlendirerek otizmin zor yanları ile mücadele etmek elbette mümkündür.
Otizm farkındalığı ve nedenlerine ilişkin neler söylersiniz?
Otizm farkındalığı, aynı zamanda otizmli bireylerin toplumda kabul görmeleri ve destek almaları için de hayati öneme sahiptir. Eğitim, iş hayatı ve toplumsal yaşam gibi alanlarda da herkes gibi eşit fırsatlara sahip olmaları gerektiğini de unutmamalıyız. Empati ve anlayış, otizmli bireylerin güçlü yönlerini keşfetmelerine ve potansiyellerini en üst düzeye çıkarmalarına yardımcı olacaktır. Ayrıca, otizm farkındalığının yaygınlaştırılması, toplumun genelinde daha iyi bir kabul ve dayanışma kültürünün oluşturulmasına katkıda bulunacaktır. Birbirimize destek olmayı ve herkesin farklılıklarını anlamayı öğrendikçe daha kapsayıcı ve güçlü bir toplum inşa edebiliriz.Bu nedenle otizm farkındalığına yönelik ABA Klinik çocuk gelişim merkezimizin temel düşüncesi ise 2 Nisan dünya otizm günüyle otizmi sınırlı tutmamaktır. Aynı zamanda her zaman her yerde ve her fırsatta otizmli bireylerin yaşamlarını zenginleştirmek ve onlara saygı göstermek için çaba sarf etmektir. Otizm serüveni, anlayış ve empatinin yaygınlaştırılması gereken bir süreçtir. Hepimiz toplumda otizmli bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmak için bir rol alabiriz. Unutmayalım ki, her bir birey kendi hikayesiyle ve empati yüklü küçük dokunuşlarıyla dünyamıza değer katar. Öte yandan otizme neyin sebep olduğu henüz bilinememektedir. Sebebi bilinmediğinden birçok farklı metodun otizmi tedavi ettiği ileri sürülüyor. Bugün bilinen yaklaşık 966 farklı metodun otizmi tedavi ettiği iddia edilmektedir. Ancak dünya genelinde otizmde uygulanan tekniklerin etkililiğini inceleyen bağımsız kuruluşlar bulunmaktadır.
EN ÇOK KULLANILAN METOT
En çok kullanılan metot hangisi?
Biz otizmli bireylerle çalışan uzmanlar bu bağımsız kuruluşların yayımladıkları raporlarda geçen ve bilimselliği kanıtlanmış yöntemleri kullanmak durumundayız. Bu kuruluşlardan en bilinenleri National Autism Center (ABD) ve National Profefssional Development Center (İngiltere) olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kuruluşların yayımladıkları raporlarda da görüleceği üzere ABA tüm dünyada en çok kullanılan ve en etkili metot olarak karşımıza çıkmaktadır.
Peki ABA’nın hangi yaş grubuna uygulanması, ABA eğitimi almak için bir kriter olup olmaması ve ABA eğitiminin kimlerden alınması sorularının yanıtlanması, ailelerin bu konuda doğru eğitime ulaşabilmesi açısından önem arz etmektedir. ABA otizmli bireylerin sosyal açıdan önem arz eden davranışlarını davranışçı yaklaşımın ilkelerini kullanarak sistematik bir şekilde arttırmayı (iletişim becerileri, sosyal etkileşim becerileri, oyun becerileri vs.) veya azaltmayı (el çırpma, tükürme, vurma vs.) hedefleyen bir bilim dalıdır. ABA özellikle otizm spektrum bozukluğu gibi gelişimsel bozuklukları olan bireylerin davranışlarını anlamak değiştirmek ve geliştirmek için kullanılan bilimsel temelli bir yaklaşımdır. ABA, gözlem ve veri toplama süreçlerine dayanır. Davranışları anlamak ve değerlendirmek için bilimsel yöntemler ve veriler kullanılır. ABA ile olumlu davranışlar artırılır olumsuz davranışlar ise azaltılarak istenmeyen davranışların yerine olumlu yeni davranışlar kazandırılır. Eğitim ortamlarında davranışçı yaklaşımın ilkelerine dayalı olarak geliştirilmiş öğretim yöntemleri ile (ayrık denemelerle öğretim, yanlışsız öğretim teknikleri, fırsat öğretimi, yoğunlaştırılmış öğretim vs.) öğretimler yapılmaktadır. ABA’ya dayalı geliştirilmiş tekniklerle eğitim alan otizmli bireylerin gelişimlerinde büyük ilerlemeler sağlandığı pek çok yapılmış araştırmalar ile ortaya konmuştur.
ABA'ya dayalı geliştirilmiş sistemler National Autism Center (NAC, 2019) ve The National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorder (NPDC,2019) verilerine göre kanıt temelli uygulamalar olarak geçmektedir.
ABA sürecine ilişkin neler söylersiniz?
ABA modeli ile eğitim süreci ileri derecede profesyonellik istemektedir. Ülkemizde bu modeli uygulayabilecek uzman sayısı ve bir eğitim sistemi olarak kullanan merkez sayısı maalesef çok azdır. ABA Klinik olarak bizler Ankara’da ve Uluslararası alanlardaki merkezlerimizde bilimsel standartlara uygun olarak ABA modeli ile otizmli bireylere eğitim hizmeti sunmaktayız. Merkezimizde görev alan uzmanlar öncelikle belirli bir süre ABA eğitimi aldıktan ve bu alanda profesyonelleştikten sonra otizmli bireylere eğitim vermeye başlamaktadır. Ülkemizde ve diğer birçok ülkede ABA eğitim modelinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için iş birliği içinde çalışmalar yürütmekteyiz. Bilime dayalı bu çalışmalarımız yalnızca otizmli bireylere eğitim hizmeti vermekle sınırlı değildir. Ayrıca tüm dünyada otizm farkındalığının arttırılmasına yönelik de birçok çalışma yapmaktayız. Bu çalışmalar genellikle otizmin erken tanılanmasının önemine ve otizmli bireye sahip ailelerin yaşadıkları sosyal problemlere dikkat çekmekteyiz. Biz eğitmenlere ve ABA Klinik Çocuk Gelişim Merkezimize düşen en önemli görev, toplumda otizm farkındalığını arttırmak, ön yargıları ve yanlış bilgileri ortadan kaldırmak çalışmalarımız için çok önemlidir. Bir otizmli birey veya ailesiyle etkileşim kurduğumuzda empati içeren anlayış ve hoşgörü göstermeliyiz. Unutmayalım ki her insan eşsiz ve değerlidir. Otizmli birey olmak başlı başına tek bir kişilik özelliği değildir.
