Muhammed Ali YAHŞİ
Günümüzde yaklaşık 55 milyon kişi demans (bunama) hastası olarak yaşamını sürdürürken, Alzheimer hastalığı en sık bunama nedeni olarak karşımıza çıkıyor. Son yıllarda giderek yaygınlaşan hastalık, ilerleyici beyin hücre kaybı ile seyrediyor ve hastalığın evresine göre çeşitli bilişsel bozukluklar, duygusal/ davranışsal değişiklikler ve fiziksel/ fonksiyonel gerilemelere yol açıyor. Modern çağda ortalama yaşam süresinin giderek uzarken Alzheimer hastalığının görülme sıklığının da arttığını belirten Kaya, “Yapılan çalışmalar; Alzheimer hastalığının 65 yaşın üzerindeki kişilerde yüzde 3-11, 85 yaşın üzerinde ise yüzde 20-47 oranında görüldüğünü, 65 ile 85 yaşları arasında hastalığın görülme sıklığının her beş yılda bir 2 katına çıktığını ortaya koyuyor. Günümüzde Türkiye’de 300 bin civarında Alzheimer hastası bulunurken, genç nüfusun giderek yaşlanacağı bir ülke olarak Türkiye’de 30-40 yıl sonra bu hastalığın en önemli sağlık sorunlarından biri haline geleceği görülüyor” dedi. Bunama ile normal yaşlanma sürecine bağlı unutkanlığın karıştırılmaması gerektiğinin altını çizen Kaya, hastanın ve ailesinin günlük yaşantısını kabusa çevirebilen Alzheimer’a karşı toplumsal farkındalığın oluşturulmasının son derece önemli olduğunu da vurguladı.
“EN SIK GÖRÜLEN BULGU: YAKIN ZAMANDA ÖĞRENİLENLERİ UNUTMAK”
Özellikle hastalığın erken evresinde yakın zamanda öğrenilen bilgileri unutmanın en sık görülen bulgulardan biri olduğunu ifade eden Kaya, “Hastalar önemli günleri veya olayları unuturlar. Sürekli aynı soruları tekrarlarlar ve bu nedenle not almaya veya yakınlarından bazı işlerini yapabilmek için yardım istemeye başlarlar. Yaşlanmaya bağlı hafıza bozukluğunda ise hasta bazen isimleri ve randevuları unutabilir fakat daha sonra bu bilgileri hatırlar” ifadelerini kullandı. Alzheimer hastalığında, kişinin gereken bir işi planlamada ve hesap yapmada zorluk yaşamaya başladığını ve aylık parasal hesapları yönetmede zorlandığını ifade eden Kaya, “Daha önce yapabildikleri işleri daha uzun sürede bitirirler ve konsantre olmakta zorlanırlar. Yaşlanmaya bağlı süreçte ise finansal işlevlerde, hesaplamada veya evinin mali işlerinde nadiren hatalar yaparlar” dedi.
“GÜNLÜK İŞLERİ YAPMADA ZORLUK YAŞARLAR”
Alzheimer hastalarının rutinde yaptıkları günlük işlerini yapmakta zorluk yaşadıklarını söyleyen Kaya, “Bildikleri bir yere gitmekte, evlerinin yolunu zorlanabilirler. Alışveriş listesini hazırlayamazlar veya çok iyi bildikleri bir oyunun kurallarını hatırlayamayabilirler. Yaşlanmaya bağlı dönemde ise kişiler bazen yeni aldıkları fırın gibi bir aleti çalıştırma veya televizyon dizisini kaydederek tekrar seyretme gibi daha kompleks işlerde hatalar yapabilirler” diye konuştu.
“ZAMANI VE MEKANI KARIŞTIRIRLAR"
“Alzheimer hastaları günleri, mevsimleri ve zamanı karıştırırlar. Bazen buldukları ortamı ve hatta kendi evlerini tanıyamazlar ve oraya nasıl geldiklerini sorarlar” diyen Kaya,yaşlanmaya bağlı unutkanlıkta ise haftanın hangi günü olduğunu karıştırıp sonra ipuçları ile hatırladıklarını ifade etti.
“GÖRSEL ALGILAMADA ZORLUK OLABİLİR”
Bazı Alzheimer hastalarında gördüğünü algılamakta zorluk olabildiğini aktaran Kaya, “Bu nedenle okumada ve yazmada zorluk ve bazen yürürken denge kaybı gelişebilir. Ayrıca bazı durumlarda mesafeyi ayarlamakta ve renklerin ayrımını yapmakta zorluk gelişmesi nedeniyle özellikle araba kullanmayı beceremezler. Yaşlanmaya bağlı durumlarda ise kişinin katarakt gibi göze bağlı sağlık sorunu var ise görme bozuklukları görülür” diyor.
KONUŞMA VE YAZMADA ZORLANMA
“Alzheimer hastaları bir sohbete katılmak ve konuşmayı takip etmekte zorlanırlar. Konuşurken aniden durup ne söyleyeceklerini unuturlar veya söylediklerini tekrar etmeye başlarlar” diyen Kaya, Hastaların kelime bulmakta, eşyaların ismini bulmakta zorluk çektiklerini ve yanlış kelimeler ile isimlendirdiklerini de ifade ederek yaşa bağlı süreçlerde ise doğru kelimeyi bulmakta zorluk yaşanabildiğini söyledi.
“KİŞİLERİ EŞYALARINI ÇALMAKLA SUÇLAYABİLİRLER”
Kaya, Alzheimer hastalarının eşyaları alışılmadık yerlere koyup daha sonra o yeri hatırlayamadıklarını ifade ederek, “Birlikte yaşadıkları kişileri eşyalarını çalmakla suçlayabilirler. Yaşa bağlı unutkanlıkta nadiren eşyalarını koydukları yerleri unutsalar da daha sonra arayarak bulabilirler” dedi.
MUHAKEME YETENEĞİNDE ZORLUK
Özellikle hastalığın ilerleyen dönemlerinde hastaların bir işle ilgili karar verme ve muhakeme yeteneğinde zorluk yaşadıklarının altını çizen Kaya, “Mali işlerini planlayamazlar. Banyo yapma, el yıkama gibi öz bakımları ilgili işlevlerinde bozulma olur. Yaşa bağlı unutkanlık döneminde bazen yanlış kararlar vererek hatalar yapabilirler ancak daha sonra bunu çözebilirler” ifadelerini kullandı.
SOSYAL AKTİVİTELERDEN UZAK DURMA
Alzheimer hastalarının, bir konuşmaya dahil olup konuyu takip edemediklerinden dolayı sosyal aktivitelerden, eskiden yaptığı hobilerden ve aktivitelerden kaçındıklarını söyleyen Kaya, yaşa bağlı süreçte ise bazen isteksizliğe bağlı ailevi ve sosyal olaylara katılmama olabileceğini aktardı.
“DEPRESYON VE KORKU HALİ GELİŞEBİLİR"
Alzheimer hastalığı olan bireylerde şüphecilik, akıllarının kolaylıkla karışması, depresyon, endişe ve korku halinin gelişebileceğini söyleyen Kaya, Alzheimer hastalarının güvenli alanlarından çıktıklarında, ev yaşamında nedeni olmaksızın, kolaylıkla sinirli veya üzgün ruh haline geçebileceklerini, yaşlanmaya bağlı dönemde ise kişilerin bazı işlerini yapmakta kendilerine özgü yöntemleri olup, bu rutinleri bozulduğunda kızgınlık ve huzursuzluk yaşayabileceklerini ifade ediyor.