Çocuklarda gece ya da gündüz yineleyen şekilde idrar kaçırmanın Enürezis noktürna (EN) olarak adlandırıldığını belirten Çocuk Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Nazan Mahir, “Gece altını ıslatma olarak da tanımlanır. Çocukluk çağının en sık karşılaşılan üriner sistem (boşaltım sistemi) sorunlarından biridir. Normalde çocukların çoğu hem tuvalet eğitiminin etkisi hem de mesane kapasitesinin gelişmesi sonucu 2-4 yaş arasında idrarlarını hem gece hem de gündüz tutmayı becerirler. Gece altını ıslatma çoğu zaman mesane gelişimindeki gecikmenin bir sonucudur, bu nedenle de yaşla sıklığı azalır” diye konuştu.
“ÇOCUĞUNUZUN SUÇU OLMADIĞINI HATIRLATIN”
Doç. Dr. Nazan Mahir, çocuklarda idrar kaçırmanın nedenleri ve çözüm yöntemleri hakkında şu bilgileri verdi: “Üç yaşındaki çocukların yüzde 40'ı altını ıslattığı halde bu oran 5 yaşında yüzde 20'ye, 6 yaşında yüzde 10'a düşmektedir. Erkek çocuklar kızlara göre daha sık altını ıslatma sorunu yaşamaktadır. Aileler 5-6 yaş civarında bu sorunla ilgilenmeye ve genellikle de 7-8 yaşında hekimlerden yardım istemeye başlarlar. Ülkemizde 7-11 yaşındaki erkek çocukların yüzde 16'sında, kızların ise yüzde 11'inde altını ıslatma sorunu olduğu bildirilmektedir. İdrar kaçırmanın nedenleri fizyolojik veya duygusal olabilir. Sıvı alımının kısıtlanması, gazlı içeceklerden uzak durulması gibi değişikliklerle sorun çözülmezse altında yatan diğer nedenler için uzman desteği almanız gerekir. İdrar yolu enfeksiyonları, kronik kabızlık, uyku problemleri ya da aşırı stres bu duruma yol açabilir. Enürezis, gündüz veya gece görülebilir. Aileler için endişelendirici olsa da, sabırlı olmanız ve bu durumun çocuğunuzun suçu olmadığını hatırlamanız önemlidir. Çocuk bilinçli olarak idrar kaçırmaz ve bu durumun önüne geçmenin birçok yolu vardır. Gece altını ıslatan çocukların büyük bir grubu (yüzde 90-95'i) fizyolojik altını ıslatma grubunda toplanmaktadır. Bu çocukların gece uykuda mesane doluluğunu hissetmelerinin yetersiz, mesane kapasitelerinin küçük ve uyku derinliklerinin fazla olduğu bildirilmektedir. Altını ıslatan çocukların yüzde 2-3'ünden şeker hastalığı, böbrek hastalıkları, mesane hastalıkları gibi sorunlar saptanmaktadır. Genetik nedenler önemli bir faktördür. Anne ve babadan birisinde altını ıslatma öyküsü varsa çocukta yüzde 45, ikisinde birden varsa yüzde 77 oranında altını ıslatma sorunu yaşanmaktadır.
“STRES VE KAYGI SORUNLARI ÜZERİNE DURUN”
Bazı nedenlerden biri ya da daha fazlası bu duruma yol açabilir. Anne ya da babada idrar kaçırma sorunu olması.
Çocuğun mesane kaslarının henüz olgunlaşmaması. Aşırı yorgunluk ya da yatmadan önce çok sıvı tüketme. Böbrek ve idrar yolunda yapısal problemler. Stres ve kaygı sorunları (Aile sorunları, ev ya da okul değiştirme, aileye yeni kardeş katılması ya da kardeş kıskançlığı gibi nedenlerle ilgi çekme isteği). Duygusal sorunlar (Ebeveynlerin ilgisizliği ya da aşırı ilgisi, kazalar ya da yaşanılan şoklar). Tuvalet eğitimi sırasında baskı görme. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB). Kabızlığın mesane üzerinde baskı yapması. Diyabet (Şeker hastalığı). Uyku sırasında vücudun yeterli miktarda antidiüretik hormon (ADH) salgılamaması. Tıkayıcı uyku apnesi sendromu. Aşırı aktif mesane sendromu. Küçük mesane. Uykudayken mesanenin dolu olduğunu hissedememe. İdrar yolu enfeksiyonları… Gündüz gerçekleşen idrar kaçırmalarda ise şu nedenler düşünülmelidir: Stres ve kaygı sorunları. Kola gibi kafeinli içecekler. Kabızlığın mesanenin üzerine baskı yapması. Tuvalete yeteri sıklıkta gitmeme. İşerken tüm idrarı yapmama. Aşırı aktif mesane sendromu. Küçük mesane. İdrar yolunda yapısal problemler. İdrar yolu enfeksiyonları. Kabızlık sorunu olan, düzenli tuvalete çıkma alışkanlığı olmayan, fiziksel gelişiminde farklılıklar olan ve kaygı sorunu yaşayan çocuklarda idrar kaçırma daha sık görülebilir. İdrar kaçırmanın yarattığı stresli durum nedeniyle de anksiyete ve kendine güven gibi enürezis kaynaklı psikolojik sorunlar da ortaya çıkmaktadır. Gerektiğinde uzman desteği almak çocuğunuzun fizyolojik ve ruhsal sağlığını olumlu etkiler. İdrar kaçırmanın kendisi bir hastalık olmaktan ziyade farklı hastalıklara ait bir belirti olabilmektedir. Bu nedenle çocuğunuzun böyle bir şikayeti olması durumunda altta yatan nedenlerin değerlendirilebilmesi amacıyla hekiminize başvurmanız önemlidir.
“ÇOCUĞA BASKI KURMAYIN”
İdrar kaçırma çocukların çok büyük çoğunluğunda görülür. Bunun nedeni bazı çocukların mesane kontrolünü daha uzun zamanda öğrenmelidir. Kız çocukları erkek çocuklarından daha erken mesane kontrolüne sahip olur. Bu nedenle enürezis erkek çocuklarda daha fazla görülür. Çocuğun idrar yapma alışkanlığının belirlenmesi için bir çizelge kullanılarak kayıt altına alınmalı ve doktor ile paylaşılmalıdır. Ayrıca fizik muayene, kan ve idrar testleri de yapılabilir. Testlerde idrar yolu enfeksiyonu ya da diyabet varlığı araştırılır. Gündüz altını ıslatan çocuklar için üroflovmetri, sistoretrogram, ultrasonografi, mesane duvar kalınlığının ölçülmesi ve işeme sonrası kalan idrar miktarının ölçülmesi gerekebilir. Nörolojik bir nedenden şüphelenilirse röntgen ve MR çekimleri yapılabilir. İdrar kaçırmanın ilk tedavisi genellikle günlük alışkanlıkları değiştirmektir. Bunu yapmak için de çocuğa baskı kurmak, aşırı titizlik, suçlama ya da azarlama gibi davranışlardan kaçınmak, destekleyici olmak gerekir. Bunların yanı sıra; günün belirli saatlerinde ve geceleri alınan sıvı miktarının azaltılması, özellikle yatmadan 2 saat önce su verilmemesi, kafeinli gıda ve içeceklerden uzak durma, yatağa girmeden tuvalete gitme, tuvalete ulaşımın kolaylaştırılması, çocuğunuzu belirli bir programda gece idrar çıkması için uyandırma, yağda kızarmış gıdalardan, gazlı içeceklerden, boyalı şekerlerden uzak durulması, ortalama iki saatte bir mutlaka idrara çıkılması, okula giden çocukların her iki teneffüste bir mutlaka çişini yapması, her gün düzenli büyük abdest yaptırılması, çocuğun tuvaletinin mutlaka oturaklı (alafranga) olması ve ayaklarının altına boyuna uygun bir basamak konması gerekir.
“İLAÇ TEDAVİSİ 1 YILDAN FAZLA SÜREBİLİR”
Çocuğun benlik saygısının desteklenmesi gibi davranış değişiklikleri de doktorunuz tarafından önerilebilir.
Davranış ve hayat tarzı değişikliğinden fayda alınamayan çocuklarda alarm tedavisi ya da ilaç tedavisine başlanabilir. Alarm tedavisinde çocuk yatağı ıslattığında çalan cihazlar kullanılır. Bunun için çocuğun 8 yaşını bitirmesi beklenmeli ve tedavi 2-3 ay sürdürülmelidir. Bu tedavi ile çocuklarda yüzde 70-84 oranında iyileşme sağlanmaktadır. Alarm tedavisi sonunda yineleme riski yüzde 10 dolayındadır. İlaç tedavisinin amacı istek dışı olan idrar torbası kasılmasının önlenmesi ve idrar torbasının büyütülmesidir. İlaç tedavisi ortalama 1 yıl ya da daha fazla sürebilir. İlaçlardan dolayı sık görülen yan etkiler ağız kuruluğu, görme bulanıklığı, yüz kızarması, vücut sıcaklığında atış, sinirlilik ve okul başarısının düşmesidir. İdrar kaçırma kabızlık, idrar yolu enfeksiyonları gibi nedenlere bağlı ise önce bu sorunların tedavi edilmesi gerekir. Bir çocuk psikiyatristi çalışmak, çocuğunuzun yaşam değişiklikleri veya diğer streslerle baş etmesine yardımcı olabilir. Çocuklar yatak ıslatma nedeniyle utanma ya da suçluluk duyabilir, kaygılı olabilir. Çocuğunuzun bilinçli olarak yatak ıslatmadığını ve yardımınız olmadan bunu önleyemeyeceğini unutmayın. Onu azarlamayın ya da suçlamayın. Arkadaşları ya da başka aile üyeleri tarafından bu nedenle kendini kötü hissetmediğinden emin olun. Enürezisin geçici bir sorun olduğunu unutmayın. Gündüz idrar kaçırmaları için dışarı çıkarken yanınızda ek giysi bulundurun.”
