Geçen yazıda merkezi bütçe rakamlarına göre geçtiğimiz ekim ayında 95.5 milyar lira açık verdiğini, bütçe açığının eylül ayında 129.2 milyar lira olduğunu hatırlatmıştık. Yılın sonuna yaklaştıkça bütçe açığında gerileme görülse de asıl açığın 2024 yılında olacağı TBMM’ye sunulan bütçe rakamlarında dile getirildiğini belirtmiştik. Meclis’e sunulan bütçe teklifine göre 2024’te ekonomik büyüme yüzde 4’e gerilerken, işsizlik yüzde 10,3’e çıkacak. 2023’ün Ocak-Eylül dönemi bütçe açığı 512 milyar lira olurken yılsonunda bütçe açığının 1 trilyon 633 milyar olmasının beklendiğini kaydetmiştik. 2024 yılı bütçe açığı hedefi ise 2 trilyon 651 milyar lira olarak öngörüldüğünü vurgulamıştık.
Gelelim harcamalar üzerinden alınan vergilere… Dolaylı vergi olarak nitelendirilen bu vergilerin başında; KDV, ÖTV, özel iletişim vergisi, gümrük vergisi, damga vergisi ve şans oyunları geliyor. Bu kasamda bütçeye en büyük gelir 2 trilyon 498 milyar TL ile Katma Değer Vergisi’nden (KDV) sağlanacak. Özel Tüketim Vergisi’nden (ÖTV) elde edilecek 1 trilyon 404 milyar TL ile birlikte dolaylı vergilerin vergi gelirleri içindeki payı yüzde 52,7 olarak hesaplanıyor. Burada 12. Kalkınma Planına bakıldığında ise orada gelir dağılımı eşitliği vurgusu yapılırken, sıklıkla tartışma konusu olan dolaylı vergilerin payında gerileme öngörülmemesi dikkat çekiyor.
Depreme 1 trilyon TL
Bütçede en büyük gider kalemini 4 trilyon TL ile cari transferler oluştururken, deprem harcamaları için 1 trilyon 28 milyar TL kaynak ayrılıyor. Yüksek bütçe açığına gerekçe gösterilen deprem harcamalarının teklifte yer alan bütçe giderleri içindeki payı böylece yüzde 12 oluyor.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’na (AFAD) ayrılan tutar 671,3 milyar TL oldu. Deprem harcamaları için sonraki yılların tahminlerinde tutar ciddi ölçüde geriliyor. 2024’te 671 milyar TL olan AFAD bütçesi, 2025’te 20,8 milyar TL ve 2026’da 22,6 milyar TL’ye geriliyor.
2023 yılı bütçesinde 887 milyar TL olarak eğitim harcamalarına kaynak ayrılmıştı. 2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nde ise yüzde 14,6 oranında artırılarak 1 trilyon 615 milyar TL’ye çıkarılıyor.
En yüksek ödenek ayrılan bakanlıklar arasında ise 1 trilyon 92 milyar TL ile Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 732,6 milyar TL ile Sağlık Bakanlığı geliyor. İki bakanlıkta da en yüksek ödenek personel giderleri için ayrılıyor. 2024’te personel giderleri için MEB’e 790 milyar TL ve Sağlık Bakanlığına 404 milyar TL ödenek aktarılacak.
Sağlık harcamaları için 1 trilyon 650 milyar TL, sosyal yardım ve destekler için 497 milyar TL, kaynak ayrılıyor. Tarım için 384 milyar TL ve reel sektör destekleri için 376,5 milyar TL ödenek öngörülüyor. Bütçe kanun teklifinde savunma ve güvenlik için ayrılan bütçe ise 1 trilyon 113,5 milyar TL oldu. Mahalli idarelere ayrılan kaynak da 2023’te 520 milyar TL iken, 860 milyar TL’ye çıkarılıyor. Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun (KYK) verdiği öğrenim kredilerinin geri ödenmesinden 3 milyar TL gelir elde edileceği tahmin ediliyor.
2024 yılı Bütçe Kanunu teklifinde TBMM’ye 9,5 milyar TL, Cumhurbaşkanlığı’na ise 12,3 milyar TL ödenek ayrılıyor. TBMM’nin 6 milyar TL’lik personel giderleri en büyük harcamayı oluştururken, Cumhurbaşkanlığı’nda yaklaşık 6,9 milyar TL’lik mal ve hizmet alım giderleri dikkat çekiyor. Cumhurbaşkanlığı’nın mal ve hizmet alım giderleri için ayrılan bütçe, TBMM’nin aynı giderlerinin 6,5 katını oluşturuyor.
2024 yılı bütçesinin 11,1 trilyon TL’lik giderlerde en yüksek ödenek 4 trilyon 564 milyar TL ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ayrılıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın en büyük harcaması ise 2 trilyon 958 milyar TL ile cari transferler için yapılacak. Ayrıca Bakanlık, 2024’te 1 trilyon 254 milyar TL faiz ödemesi yapacak.
Kanun teklifinde, bütçe ödeneklerinin programlara göre dağılımına da yer veriliyor. Buna göre, en yüksek bütçe 1 trilyon 285 milyar TL ile Hazine varlıklarının ve yükümlülüklerinin yönetimi için ayrılıyor. İkinci sırada ise 1 trilyon 237 milyar TL ile sosyal güvenlik harcamaları geliyor.
Bağımlılıkla mücadele için 2024’te ayrılan ödeneğin 9,3 milyar TL olduğu görülüyor. Bütçe Kanunu teklifinde ailenin korunması ve güçlendirilmesi başlığı altında ayrılan ödenek 11,9 milyar TL iken, kadının güçlenmesi için 3,8 milyar TL ödenek ayrılıyor.
2024 yılı bütçesinde Diyanet İşleri Başkanlığı’na (DİB) ayrılan toplam bütçe 91,8 milyar TL olurken, din hizmetleri ve yaygın din eğitimi programları için 79,7 milyar TL ödenek ayrılıyor. Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Hâkimler ve Savcılar Kurulu, Sayıştay, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği Başkanlığı, Devlet Arşivleri Başkanlığı, İletişim Başkanlığı bütçelerinin tamamının toplamı 90,9 milyar TL ediyor.